शेवंतीचे तीन वाण लवकरच

पुणेः शेतकऱ्यांना शेवंतीच्या पांरपरिक वाणांना पर्याय देण्यासाठी पुष्पसंशोधन संचालनालयाच्या वतीने लवकरच गुलाबी, फिकट पिवळा आणि गडद पिवळ्या शेवंतीसह एक असे तीन नवीन वाण उपलब्ध होणार आहेत. या तीनही वाणांचे संशोधन अंतिम टप्प्यात आले असून, भारतीय कृषी संशोधन परिषदेच्या देशभरातील २२ संशोधन केंद्रावर आणि विविध हवामानात या तीनही वाणांच्या चाचण्या यशस्वी झाल्या आहेत. हे तीन ही वाण प्रामुख्याने नर्सरी आणि उद्यानांसाठीच्या वापरासाठी असणार आहेत. संशोधनपातळीवर सी-१, सी-२ आणि सी -३ या नावाने असणाऱ्या वाणांना मराठमोळी ऐतिहासिक लोकप्रिय नावे मिळण्याची शक्यता आहे. शेवंतीच्या नवीन संशोधनाबाबत संचालनालयाचे संचालक डॉ. के. व्ही. प्रसाद यांनी ‘ॲग्रोवन’ला माहिती दिली. डॉ. प्रसाद म्हणाले, ‘‘पुष्पसंशोधन संचालनालयात शेवंतीच्या देशभरात उपलब्ध असलेल्या १५० वाणांची लागवड करण्यात आली आहे. मात्र, पुण्यात संशोधन प्रक्रिया सुरू झाल्यानंतर शेवंतीचे मुख्य संशोधक तारकनाथ सहा यांनी नवीन वाणांचे संशोधन हाती घेतले. यासाठी पर परागीकरण (क्रॉस पॉलिनेशन) द्वारे वाणांचे संशोधन चार वर्षांपासून सुरू होते.  गले वाण तयार झाले असून, यामध्ये सी-१ ही गडद पिवळी, सी -२ हे गुलाबी आणि सी -३ ही आकाराने लहान आणि जास्त उत्पादन देणारी गडद पिवळ्या वाणांचा समावेश आहे. या तीनही वाणांच्या चाचण्या भारतीय कृषी संशोधन परिषदेच्या देशभरातील २२ संशोधन केंद्रावर चाचण्या घेण्यात आल्या. या चाचण्या यशस्वी झाल्या असून, हे वाण आता अंतिम मान्यतेसाठी भारतीय कृषी संशोधन परिषदेकडे पाठविण्यात येणार आहे.’’  ‘‘महाराष्ट्रातील शेतकरी, व्यापारी हे शेवंतीच्या सुट्या फुलांच्या आणि पांढऱ्या आणि पिवळ्या हा पारंपारिक वाणांवरच अवलंबुन आहेत. यामध्ये बदल घडविण्यासाठी केवळ सुट्या फुलांसाठीच शेवंतीचे उत्पादन घेतले जाऊ नये आणि बाजारपेठेतील मागणीनुसार शेवंतीचे उत्पादन व्हावे, यासाठी नर्सरी आणि उद्यान क्षेत्रासाठी कुंडीतील शेवंतीच्या वाणांवर संशोधन हाती घेण्यात आले आहे. नर्सरी आणि उद्यान क्षेत्राकडून सजावटीसाठी कुंडीतील वाणांची मागणी होत होती. त्यानुसार हे वाण विकसित करण्यात आले आहेत. शेतकऱ्यांना पारंपरिक सुट्या फुलांच्या शेतीला पर्याय म्हणून हे नवीन वाण उपयुक्त ठरतील,’’ असा विश्‍वास देखील डॉ. प्रसाद यांनी व्यक्त केला.   अशी आहेत वैशिष्ट्ये  सी -१ : फिकट पिवळा रंगाचा असणाऱ्या फुलाला मध्यभागी गडद पिवळ्या आकाराची रिंग असणार आहे. यामुळे हे फूल आर्कषक दिसते. एका रोपाला साधारण २०० फुले लागतात, हार आणि कुंडीसाठी उपयुक्त आहेत. तसेच याला सौम्य सुंगध असल्याने घरामध्ये ठेवण्यासाठी मागणी मिळेल. या रोपाची उंची ६५ ते ९३ सेंमी, व्यास ६.८३ सेंमी तर विस्तार ६० सेंमी एवढा असणार आहे.  सी -२  : रंगाने गुलाबी असलेले फूल अधिक आकर्षक दिसते. रोपांची उंची साधारण असून, यंदा जास्त झालेल्या पावसामुळे चाचण्या अद्याप अंतिम झालेल्या नसून, अंतिम निष्कर्ष काढण्यात आलेले नाहीत.  सी -३ : हे फूल रंगाने गडद पिवळे असून, या झाडाचा डोलारा मोठा आहे. या झाडाला फुले लागल्यानंतर झाडाचे एकही पान दिसत नाही. तर साधारण १७५ फुले एका वेळी लागतात. झाडाची उंची ५२.१ सेमी, डोलारा ४३.५३ सेमी. तर फुलांचा व्यास ५.८०सेमी एवढा आहे.  नोव्हेंबर-डिसेंबरमध्ये लागवडीसाठी योग्य  हे तीन ही वाण नोव्हेंबर डिसेंबर महिन्यांत लागवडीसाठी योग्य असल्याची शिफारस पुष्पसंशोधन संचालनालयाने केली आहे. या वाणांचे काड्यांद्वारे रोपे केली जाणार असून, थेट रोपेच शेतकऱ्यांना उपलब्ध होणार आहेत.