जिवाणू खतांचा वापर फायदेशीर

जिवाणू खते वातावरणातील नत्र स्थिर करून जमिनीत उपलब्ध करून देतात. जमिनीतील अद्राव्य स्वरूपातील स्फुरद आणि पालाश पिकांना उपलब्ध करून देतात. जमिनीत उपलब्ध असणाऱ्या फायदेशीर जिवाणू, बुरशी आणि इतर सूक्ष्म जीवजंतूंची संख्या वाढवून जमिनीतील सेंद्रिय कर्ब वाढविण्यास मदत करतात. भूसुधाराकांसोबत जिवाणू खतांचा वापर केल्यास जमीन संवर्धन आणि अधिक पीक उत्पादन यांचे गुणोत्तर साधता येते. जिवाणू खतांचा उपयोग सर्व प्रकारच्या पिकांमध्ये आणि जमिनीमध्ये करता येतो.

जिवाणू खतांचे वर्गीकरण  अझोटोबॅक्टर जिवाणू खते या खतातील जिवाणू एकदल व तृणधान्य पिकांना उपयोगी पडतात. उदा. गहू, ज्वारी, बाजरी, भात, कापूस इत्यादी

रायझोबियम जिवाणू खते हे जिवाणू खत फक्त शेंगवर्गीय किंवा द्विदल पिकांसाठी उपयोगी असते. विविध पिकांसाठी विशिष्ट प्रकारच्या गटाचे जिवाणू खत वापरणे गरजेचे असते.  

निळे हिरवे शेवाळ हे शेवाळ पाण्यात राहून हवेतील मुक्त स्थितीत असलेला नत्र स्थिर करण्याचे काम करते.

अझोला

स्फुरद विरघळविणारे जिवाणू खत 

या जिवाणू खतांचा वापर सर्व प्रकारच्या पिकांमध्ये आणि जमिनीमध्ये करता येतो. महाराष्ट्रातील जमिनीमध्ये स्फुरदाची कमतरता असल्याने तसेच रासायनिक खतांची कार्यक्षमता १६ ते २० टक्के असल्याने स्फुरद विरघळविणारे जिवाणू खतांची शिफारस केली आहे. या जिवाणू खतांचा वापर केल्याने स्फुरद पुरविणाऱ्या रासायनिक किंवा सेंद्रिय खतांद्वारे पुरविले जाणारे स्फुरद उत्तम प्रकारे पिकांना मिळते. या जिवाणू खतांमुळे जमिनीतील स्फुरद पिकांना उपलब्ध होऊन पिकांची गुणवत्ता वाढण्यास मदत होते. जिवाणू खते वापरण्याची मात्रा

जिवाणू खते वापरण्याची पद्धत  एक लिटर गरम पाण्यात १२५ ग्रॅम गूळ मिसळून द्रावण तयार करावे. द्रावण थंड झाल्यावर त्यामध्ये २०० ते २५० ग्रॅम जिवाणू खत मिसळावे. ताडपत्रीवर १० ते १२ किलो बियाणे पसरून त्यावर जिवाणू खतांचे द्रावण शिंपडावे आणि हलक्या हाताने बियाण्यास चोळावे. प्रक्रिया केल्यानंतर बियाणे सावलीत वाळवून २४ तासांच्या आत पेरावे. जिवाणू खतांचे फायदे

जिवाणू खते वापरताना घ्यावयाची काळजी 

संपर्क - डॉ. नितीन कोंडे, ९८२२८७५३७५ (मृद विज्ञान आणि कृषी रसायनशास्त्र विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला)