दुधामध्ये स्निग्धांश, प्रथिने, मेद, जीवनसत्त्वे आणि पाणी यांचे प्रमाण मुबलक असल्याने सूक्ष्मजीवांची वाढ लगेच होते. पर्यायाने दूध लवकर नासते किंवा खराब होते. नुसते दूध विकण्यापेक्षा दुग्धजन्य पदार्थांतून अधिक नफा मिळतो. सध्या बाजारपेठेत प्रामुख्याने तूप, लोणी, दूध पावडर, दही, लस्सी, पनीर, खवा हे दुग्धजन्य पदार्थ उपलब्ध आहेत. दूध काढण्यापासून ते दुग्धप्रक्रियेपर्यंत विविध यंत्रणांचा वापर वाढला आहे. दूध काढण्याचे यंत्र
गाळणी यंत्र
दूध थंड करण्यासाठी वापरण्यात येणारे यंत्र दूध अधिक काळापर्यंत टिकवताना दुधाच्या भौतिक व रासायनिक गुणधर्मात बदल होण्याची शक्यता असते. त्यामध्ये दुधातील सूक्ष्मजीवांची वाढ आणि संख्या मर्यादित ठेवणे आवश्‍यक असते. यासाठी दुधास थंड तापमानास ठेवून दूध अधिक काळापर्यंत टिकवणे सोयीचे व किफायतशीर ठरते. दुधाची चांगली गुणवत्ता राखण्यासाठी विविध यंत्रणांचा वापर केला जातो. फ्रिज फ्रीजमध्ये दूध एक लिटरपासून ते २० लिटरपर्यंत ५ ते १० अंश सेल्सिअस तापमानापर्यंत ठेवता येते. बाजारात १५० लिटर ते ५०० लिटर क्षमतेचे फ्रिज उपलब्ध आहेत. बल्क कुलर
डीप फ्रिजर
मिल्क प्लेट चिलर: चांगली गुणवत्ता राखण्यासाठी ४ अंश सेल्सिअस तापमानामध्ये दूध थंड करण्याचे काम मिल्क चिलरद्वारे केले जाते. त्यामध्ये स्टेनलेस स्टीलच्या प्लेट्स असून एका बाजूने थंड पाणी व दुसऱ्या बाजूने दूध प्रवाहित करून थंड करण्याचे कार्य केले जाते. संपर्क ः डॉ.अनिता चप्पलवार, ९५२०२४०५०९ (पशुजन्य पदार्थ प्रक्रिया तंत्रज्ञान विभाग, पशुवैद्यक व पशूविज्ञान महाविद्यालय,परभणी)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.