टोमॅटोपासून केचअप, चटणी, वेफर्स

बाजारातील दर कमी झाल्यावर टोमॅटो फेकून दिले जातात. मात्र, टोमॅटोवर प्रक्रिया करून त्याचे मुल्यवर्धन केल्यास अधिक नफा मिळू शकतो. दिवसेंदिवस बाजारात प्रक्रियायुक्त पदार्थांची मागणी वाढत चालली आहे. टोमॅटो सॉस, प्युरी, पेस्ट, रस, चटणी यांसारख्या पदार्थांना चांगली मागणी आहे. पिकलेल्या लालसर टोमॅटोपासून सूप, लोणचे,  सॉस, जाम, ज्युस बनवता येतात.  आरोग्यदायी फायदे 

प्रक्रियायुक्त पदार्थं  रस  थंड प्रक्रिया  टोमॅटोचे बारीक तुकडे करावेत. मिक्सरमधून टोमॅटोचा रस तयार करून त्यात साखर टाकावी. या पद्धतीद्वारे केलेला रस जास्त काळ टिकत नाही. गरम प्रक्रिया  स्वच्छ धुतलेले टोमॅटो ५ ते १० मिनिट पाण्यामध्ये चांगले शिजवून घ्यावेत. त्याचे बारीक तुकडे करून मिक्सरच्या साह्याने रस काढावा. तयार रसामध्ये साखर टाकावी. या पद्धतीद्वारे तयार केलेला रस जास्त काळ टिकतो. सॉस  साहित्य  टोमॅटो गर किंवा पेस्ट १ किलो, साखर ७५ ग्रॅम, कांदा पेस्ट १५ ग्रॅम, लसूण २ ग्रॅम, दालचिनी, जायपत्री, विलायची, मिरे प्रत्येकी २-३ ग्रॅम, मिरची पूड २ ग्रॅम, मीठ १० ग्रॅम, सोडिअम बेन्झोएट ०.७५ ग्रॅम किंवा व्हिनेगार ४० मिलि कृती  सॉस बनवण्यासाठी लाल रंगाचे टोमॅटो निवडावे. टोमॅटो स्वच्छ धुऊन त्यातील खराब भाग काढून टाकावा. उकळत्या पाण्यात २-३ मिनिटांसाठी टोमॅटो टाकून लगेच थंड करावेत. या प्रक्रियेमुळे टोमॅटोची साल सैल होऊन लगेच निघते. साल काढून टोमॅटोचे काप करावेत. काप मिक्सरमध्ये टाकून गर तयार करावा. गर चाळण किंवा मलमलच्या कापडातून गाळून त्यातील बिया आणि साल वेगळे करावे. तयार गर स्टीलच्या पातेल्यात घेऊन गॅसवर जास्त तापमानावर उकळावा (गराची पातळी १ तृतीयांश ने कमी होईपर्यंत उष्णता द्यावी). उष्णता कमी करून मंद आचेवर गरामध्ये एकूण साखरेच्या १ तृतीयांश साखर टाकून मिश्रण चमच्याने ढवळावे. सामग्रीतील सर्व मसाले मिक्सरमधून बारीक करावे. मसाले कापडाच्या छोट्या पुरचुंडीत बांधून ती मिश्रणात फिरवावी. त्यानंतर उरलेली साखर, मीठ व सोडिअम बेन्झोएट किंवा व्हिनेगार मिश्रणात टाकावे. मिश्रणातील साखरेचे प्रमाण २८ ते ३० ब्रिक्स येईपर्यंत उष्णता देत राहावे. तयार सॉस थंड करून निर्जंतुक बाटल्यांमध्ये भरावा. चटणी  साहित्य  टोमॅटो १ किलो, कापलेले कांदे १०० ग्रॅम, साखर ५०० ग्रॅम, मीठ २५ ग्रॅम, आले ८ ग्रॅम, लाल मिरची पावडर १० ग्रॅम, बारीक केलेली दालचिनी, काळी मिरी, मोठी विलायची, जिरे प्रत्येकी १० ग्रॅम, व्हिनेगार १०० मिलि कृती  प्रथम पूर्ण पिकेलेले टोमॅटो स्वच्छ धुऊन घ्यावेत. टोमॅटो उकळत्या पाण्यात २-३ मिनिटे बुडवून लगेच थंड पाण्यात टाकावेत. यामुळे साल सैल होऊन लगेच निघते. साल काढलेले टोमॅटो कुसकरून किंवा पल्परच्या साह्याने त्यांचा गर काढावा. मीठ व व्हिनेगार सोडून वरील सर्व साहित्य भांड्यामध्ये घेऊन घट्ट होईपर्यंत शिजवावेत. त्यानंतर शेवटी मीठ व व्हिनेगार घालून मिश्रण पुन्हा १० मिनिटे शिजवावे. तयार चटणी गरम असतानाच निर्जंतुक बाटल्यांमध्ये भरून हवाबंद करावी. बाजारपेठेत विक्रीसाठी चटणी करायची असल्यास, ती दीर्घकाळ टिकणे आवश्यक आहे. त्यासाठी प्रति १ किलो चटणीच्या ०.५ ग्रॅम सोडिअम बेन्झोएट सर्वांत शेवटी मिसळावे.  वेफर्स  प्रथम टोमॅटोच्या बारीक पातळ चकत्या कराव्यात. चकत्या कडक होईपर्यंत सावलीमध्ये वाळवाव्यात. वाळलेल्या चकत्या गरम तेलात तळून घ्याव्यात. तयार वेफर्सवर आवश्‍यकतेनुसार तिखट, मीठ व जिरे टाकावे. पेस्ट  पेस्ट तयार करण्यासाठी टोमॅटोचा रस आटवून त्यातील घन घटकाचे प्रमाण २५% आणावे. तयार पेस्ट थंड करून पॅक करावी. प्युरी  टोमॅटोचा रस मीठ टाकून आटवावा. त्यातील घन घटकाचे प्रमाण ९-१२ % आणावे. तयार प्युरी थंड करून पॅक करावी. संपर्क- गणेश गायकवाड, ९८५०२३६३८० (पीएच. डी. स्कॉलर, अन्नतंत्र महाविद्यालय, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)