कपाशीवरील अमेरिकन लष्करी अळीचे नियंत्रण

सुसरे (जि. नगर) तसेच परभणी जिल्ह्यातही कापूस पिकात अमेरिकन लष्करी अळी (स्पोडोप्टेरा फ्रुगीपर्डा) या किडीचा प्रादुर्भाव आढळला आहे. घाबरून न जाता वेळीच उपाय केल्यास शेतकऱ्यांना या अळीचे प्रभावी नियंत्रण करणे शक्य आहे. कपाशीवर अमेरिकन लष्करी या अळीचा प्रादुर्भाव आढळल्यास करावयाच्या उपाययोजना १) प्रादुर्भावग्रस्त पिकांचे अवशेष नष्ट करणे मका पिकाच्या अवशेषांमधील अळ्यांचे कपाशी व अन्य पिकांवर होणारे संक्रमण रोखणे गरजेचे आहे. त्यासाठी मका पीक काढणीनंतर रोटावेटरच्या साह्याने अवशेषांचे बारीक तुकडे वा भुगा करावा. त्यावरील अळ्या व मातीतील कोष त्यामुळे चिरडले जाऊन किडीचे नियंत्रण मिऴण्यास मदत होईल. २) रोटावेटर वापरण्यापूर्वी शेतातील पीक अवशेषांवर मेटारायझीयम अनिसोप्ली हे मित्रबुरशीवर आधारीत कीटकनाशक पाच ग्रॅम अथवा नोमुरिया रिलायी (मित्रबुरशीवर आधारित कीटकनाशक) पाच ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. त्यामुळे रोटावेटरच्या वापराकून ते मातीत व्यवस्थित मिसळले जाऊन जैविक बुरशींद्वारे चांगले नियंत्रण मिळू शकेल. ३) सध्या पावसाळी वातावरणामुळे हवेतील आर्द्रतेचे अधिक प्रमाण हे जैविक बुरशीच्या वाढीसाठी पोषक आहे. ४) मका पिकाचे अवशेष शेतात तसेच उभे किंवा बांधावर साठवून ठेऊ नयेत. ५) यांत्रिक पद्धती- कपाशीचे प्रादुर्भाग्रस्त फुले व बोंडे वेचून अळ्यांसहित नष्ट करावेत. जेणेकरून अळीचा होणारा प्रसार रोखण्यास मदत होईल. ६) रासायनिक पद्धती पुढील नुकसान टाळण्यासाठी प्रादुर्भावग्रस्त कपाशीवर स्पिनेटोरम (११.७ एससी) ०.८ मिली अथवा क्लोरॲंट्रानिलीप्रोल (१८.५ एससी) ०.३ प्रति लिटर पाणी याप्रमाणे त्वरीत एक फवारणी घ्यावी. ७) जैविक नियंत्रण- त्यानंतर एका आठवड्याच्या अंतराने मेटारायझीयम अनिसोप्ली ५ ग्रॅम अथवा नोमुरिया रिलाई ५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. वातावरण जैविक बुरशीच्या वाढीस अनुकूल असल्यास किडीचे परिणामकारक नियंत्रण मिळण्यास मदत होईल. ८) कामगंध सापळ्यांचा वापर सध्या वाढीच्या अवस्थेतील अळ्या लवकरच कोषावस्थेत जाऊन त्यातून बाहेर निघणारे पतंग पुन्हा अंडी घालण्यास सुरवात होईल. त्यामुळे बाहेर पडणाऱ्या पतंगांच्या हालचालीवर लक्ष ठेवण्यासाठी एकरी दोन याप्रमाणे कामगंध सापळे उभारावेत. सापळ्यांमध्ये पतंग अडकण्यास सुरवात झाल्याच्या दोन ते तीन दिवसांनंतर शेतामध्ये पानांच्या खालील बाजूने लष्करी अळीचे अंडीपूंज दिसण्यास सुरवात होते. त्या अनुषंगाने वेळेत नियंत्रणाचे उपाय अवलंबवावेत. ९)अंडीपूंज व अळ्या गोळ्या करून नष्ट करणे- पानांच्या खालील बाजूने असणारे लष्करी अळीचे अंडीपूंज व अंड्यांतून नुकत्याच बाहेर पडलेल्या सुरवातीच्या अवस्थेतील समूहाने राहणाऱ्या अळ्या शोधून त्वरीत नष्ट कराव्यात. सुरवातीच्या अवस्थेतील अळ्या या केवळ पानेच खात असल्याने त्यांचा वेळेत नायनाट केल्यास पुढे फुले व बोंडाना होणारे नुकसान टाळता येणे शक्य आहे. संपर्क- डॉ. बाबासाहेब फंड-७५८८७५६८९५ कीटकशास्त्रज्ञ, केंद्रीय कापूस संशोधन संस्था, नागपूर