वनस्पतीतील कडवटपणांमागील रहस्यांचा घेतला शोध 

वनस्पतीतील कडवटपणांमागील रहस्यांचा घेतला शोध 
वनस्पतीतील कडवटपणांमागील रहस्यांचा घेतला शोध 

कडूनिंबासह अन्य अनेक वनस्पतीमधील कडवट, तीव्र तुरटपणा हा कीटकांना दूर ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरतो. त्याचप्रमाणे औषध उद्योगामध्येही त्याचे मोठे महत्त्व आहे. या कडवटपणासाठी कारणीभूत गुंतागुंतीच्या लिमोनॉईड घटकांच्या निर्मितीमागील रहस्यांचा शोध जॉन इन्स सेंटर आणि स्टॅनफोर्ड विद्यापीठातील संशोधक घेत आहे. त्याअंतर्गत त्यांनी तीन विकरे ओळखली आहेत.  लिमोनॉईड्स हा वनस्पतिजन्य नैसर्गिक उत्पादन असून, त्याची रासायनिक संरचना गुंतागुंतीची आहे. त्यावर गेल्या ५० वर्षांपासून संशोधन सुरू आहे. आपल्याला सर्वांना ज्ञात असलेले लिमोनॉईड म्हणजे कडूनिंबातील कडवटपणा आणणारे अॅझाडिरेक्टीन होय. अशाच प्रकारे लिंबूवर्गीय फळांमध्ये आढळणारे निंबोलिड यावर त्याच्या कीडरोधक गुणधर्मासोबत संभाव्य कर्करोग रोधक गुणधर्मांसाठी संशोधन होत आहे. अशा वनस्पतीमध्ये आढळणाऱ्या उपयुक्त रसायनांतील अनेक रहस्ये अद्यापही मानवाला ज्ञात नाहीत. त्यामध्ये प्रचंड गुंतागुंत असल्यामुळे त्याची कृत्रिम रुपे तयार करणे अवघड आहे. या रसायनाच्या निर्मितीसाठी कारणीभूत जनुकांचे शोध घेण्यासाठी जॉन इन्स सेंटर आणि स्टॅनफोर्ड विद्यापीठ येथील संशोधक प्रयत्न करत आहेत.  या गटाने जिनोम मायनिंग स्रोतांचा वापर करून तीन नवी विकरे (एन्झायम्स) ओळखली आहेत. ती लिमोनॉईड मेलियानॉल निर्मितीमध्ये कार्यरत होतात. ही लिमोनॉईडच्या जैवसंक्रमणाची प्राथमिक पायरी आहे. त्याचा उलगडा झाल्यामुळे हे घटक कृत्रिमरित्या तयार करता येतील. सर्वात महत्त्वाची बाब म्हणजे ही नव्याने आढळलेली जनुके वनस्पती किंवा सूक्ष्मजीवामध्येही कार्यान्वित होऊ शकतात. संशोधनाविषयी माहिती देताना संशोधिका हॅनाह हॉग्जसन यांनी सांगितले, की जर निमोनॉईड निर्मितीमागील अभियांत्रिकी आपल्याला जाणून घेता आली, तर पिकांमध्ये कीटकांना प्रतिरोधक गुणधर्म विकसित करता येतील. परिणामी कीडनाशकांच्या वापराचे प्रमाण कमी होईल. त्याचप्रमाणे औषधी कारणासाठी लिमोनॉईड घटकांचे व्यावसायिक उत्पादन करता येईल.  पुढील टप्प्यामध्ये मेलियानॉल लिमोनॉईड उत्पादनासाठी कार्यरत उर्वरित विकरांचे गुणधर्म शोधण्यात येतील.  असे आहे संशोधनाचे महत्त्व ः  लिमोनॉईड घटक महागोनी (Meliaceae) आणि लिंबूवर्गीय (Rutaceae) कुळातील वनस्पतीमध्ये तयार होतात. या जॉन इन्स सेंटर येथील संशोधनामध्ये मेलिया अॅझेडारॅच या मेलियसिई कुळातील वनस्पतीमधील विकरांचे शोध घेतला. स्टॅनफोर्ड विद्यापीठातील सहकाऱ्यांनी अशीच जनुके सिट्रेस सिनेन्सिस (गोड मोसंबी) (कुळ -Rutaceae) शोधली आहेत. त्यांनी शोधलेली तिन्ही जनुके मेलियानॉल तयार करतात. म्हणजे या एकमेकापासून भिन्न असलेल्या कुळामध्ये एकाच प्रकारची जनुके मेलियानॉलनिर्मिती करत असल्याने अन्य वनस्पती किंवा पिकांमध्ये त्यांची निर्मितीला चालना देता येऊ शकेल, असा आशावाद संशोधकांना वाटत आहे.  हे संशोधन ‘प्रोसिडिंग्स ऑफ दी नॅशनल ॲकेडमी ऑफ सायन्सेस’ मध्ये प्रकाशित करण्यात आले. 

Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

Related Stories

No stories found.
Agrowon
agrowon.esakal.com