हरभऱ्यामध्ये देशी वाण व काबुली वाण असे दोन प्रकार आहेत. हरभरा लागवडीसाठी अधिक उत्पादनक्षम सुधारित वाणांची निवड करावी. 

पेरणीची वेळ  ः 
जिरायत क्षेत्र:  १५ ऑक्टोबरपर्यंत  
बागायत क्षेत्र :  १५ ऑक्टोबर-१० नोव्हेंबर
जिरायत क्षेत्रात बियाणे खोलवर १० सेंमी पेरावे. 
बागायत क्षेत्रामध्ये बियाणे कमी खोलीवर ५ सेंमी पेरावे.

पेरणी अंतर    
जिरायत क्षेत्र :  ३० सेंमी x १० सेंमी  
( झाडांची संख्या ३.३३ लाख)
बागायत क्षेत्र :  ४५ सेंमी x १० सेंमी  
( झाडांची संख्या २.२२ लाख)

बियाणे प्रमाण (प्रती हेक्टरी) 
बियाणे आकारमानानुसार वापरावे लागते
लहान आकाराच्या देशी वाणासाठी - ६० किलो
मध्यम आकाराच्या बियाण्यासाठी - ७० किलो 
टपोऱ्या (काबुली) आकाराच्या बियाण्यासाठी १०० किलो

हरभरा पिकाच्या सुधारित जाती (देशी वाण)
 बीडीएनजी -७९७ (आकाश), बीडीएनजी ९-३,  दिग्विजय, जाकी-९२१८, साकी-९५१६, विजय (फुले जी ८१-१-१), विशाल (फुले जी ८७२०७), फुले विक्रम, एकेजी ४६, भारती (आयसीसीव्ही १०) 
काबुली वाण
 बीडीएनके ७९८, पीकेव्ही काबुली- २ (काक-२), पीकेव्ही काबुली- ४, श्वेता (आयसीसीव्ही-२), विराट, कृपा (फुले-कृपा)
गुलाबी हरभरा : डी ८ , गुलक १, हिरवा हरभरा, हिरवा चाफा 
खत व्यवस्थापन : चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत ५ टन प्रति हेक्टर 
कोरडवाहूसाठी : २० किलो नत्र ४० किलो स्फुरद ( ४४ किलो युरिया आणि २५० किलो एसएसपी किंवा १०० किलो डीएपी )
बागायतीसाठी : २५ : ५० : ३० ( ५० किलो युरिया आणि ३०० किलो एसएसपी ५० किलो एमओपी किंवा १२५  किलो डीएपी अधिक ५० किलो एमओपी )

 : डॉ. हनुमान गरुड,  ७५८८६७७५८३
(विषय विशेषज्ञ, कृषी विज्ञान केंद्र, खामगाव)