तुरीवरील शेंगमाशीचे नियंत्रण

तूर हे महाराष्ट्रातील प्रमुख डाळवर्गीय पीक आहे. सध्या अनेक ठिकाणी तूर पीक फुले व शेंगांनी लगडलेले आहे. मात्र, गेल्या ७ ते ८ वर्षात तुरीवर शेंगमाशीचा प्रादुर्भाव वाढत आहे. परिणामी अडकण तयार होते. घाटेअळीनंतर या किडीचा नुकसान करण्यात दुसरा क्रमांक लागतो. जीवनक्रम : शेंगमाशी आकाराने १.५ मि.मी.लांब असते. माशीचा रंग हिरवट असतो. मादी नरापेक्षा किंचित मोठी असते. पुढील पंखाची लांबी ४ मि.मी. असते. मादी शेंगाच्या आत सालीमधून पांढऱ्या रंगाची लंबगोलाकार अंडी घालते. अंड्यातून ३-८ दिवसात पाय नसणारी अळी बाहेर पडते. अळी बारीक गुळगुळीत व पांढऱ्या रंगाची असते. सुरुवातीस दाण्याचा पृष्ठभाग कुरतडून खाल्याने दाण्यावर नागमोडी खाचा तयार होतात. संपूर्ण अळी अवस्था सुमारे १२-१८ दिवसात एका शेंगेत, एका दाण्यावरच पूर्ण करते. त्यानंतर ती शेंगेमध्येच कोशावस्थेत जाते. कोश हा दाण्याच्या बाहेर, परंतू शेंगेत असतो. कोश तपकिरी रंगाचे असून लंबगोलाकृती असतात. सुरुवातीला हा कोश पिवळसर लांब असून नंतर तपकिरी रंगाचा होतो. कोशावस्था ४-९ दिवसात पूर्ण होऊन शेंगेचे पातळ आवरण फोडून माशी शेंगेबाहेर पडते. अशा रितीने शेंगमाशी जीवनक्रम २०-२८ दिवसात पूर्ण करते. नुकसानीचा प्रकार : सुरुवातीस शेंगेवर किडीच्या प्रादुर्भावाची कोणतीही लक्षणे दिसून येत नाहीत. मात्र, वाढ झालेली अळी कोशावस्थेत जाण्यापूर्वी छिद्र पाडते व छिद्रातून माशी बाहेर पडते, तेव्हा नुकसानीचा प्रकार आढळून येतो. अळी सुरुवातीस दाण्याचा पृष्ठभाग कुरतडते व दाण्यावर खाचा तयार करते. व दाण्याला नुकसान करते. हा दाणा डाळ करण्यास योग्य अथवा पेरणी करण्यास योग्य राहत नाही, याला स्थानिक भाषेत ‘अडकण’ असे म्हणतात. प्रत व वजनामध्ये घसरण होते. व्यवस्थापन : पिकांचे वारंवार सर्वेक्षण करावे. प्रादुर्भाव आढळल्यास डायमिथोएट (३० ई.सी.) १ मि.ली. प्रति लिटर या प्रमाणे फवारणी करावी. डॉ. भैयासाहेब गायकवाड, ९४२०४५९८०८ (कृषी विज्ञान केंद्र, खामगाव, ता. गेवराई, जि. बीडअंतर्गत वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी.)