नांदेड, परभणी, औरंगाबाद व जालना जिल्ह्यांत कपाशीवरील गुलाबी बोंड अळीचे नोव्हेंबर ते डिसेंबर महिन्यांत निरीक्षण केले असता नांदेड व परभणी जिल्ह्यांत कपाशीवर ५० ते ६० टक्के, औरंगाबाद व जालना जिल्ह्यांत ८० टक्क्यांइतका प्रादुर्भाव कपाशीच्या बोंडामध्ये आढळून आला. गुलाबी बोंड अळीच्या नियंत्रणासाठी एकात्मिक कीड नियंत्रण व्यवस्थापन (जैविक, रासायनिक व भौतिक) पद्धतीचा वापर करावा. यातील महत्त्वाचे मुद्दे पुढीलप्रमाणे.
कपाशी वेचणी झाल्यानंतर स्वच्छता मोहीम राबवावी. यामध्ये शेतावरील सर्व अवशेष नष्ट करावेत. कपाशीच्या पऱ्हाट्या काढून ढीग न लावता किडलेली बोंडे झटकून जाळून नष्ट करावीत. शिल्लक राहिलेल्या पऱ्हाट्यांचा अन्य कामांसाठी वापर करावा. कंपोस्ट खड्यात टाकून चांगले कुजवून कंपोस्ट खत तयार करावे. जानेवारी ते फेब्रुवारी महिन्यांत जमिनीची खोल नांगरणी करावी. जेणेकरून गुलाबी बोंड अळीची कोषावस्था पृष्ठभागावर येऊन पक्षी नष्ट करतील. सूर्य-प्रकाशाच्या तीव्रतेनेही कोषावस्था नष्ट होईल. -जिनिंग मिल व व्यापार संकुलाच्या ठिकाणी जेथे कपाशीचा व्यापार होतो अशा ठिकाणी चार प्रकाश सापळे आणि दोन कामगंध सापळे लावावेत. सापळ्यांतील अंतर ५० मीटर ठेवावे. सापळ्यात अडकलेले पतंग वेळोवेळी नष्ट करावेत. सर्वसाधारणपणे बागायती कपाशीमध्ये कमीत कमी ८ ते १० हिरवी बोंडे प्रति झाड असलेल्या क्षेत्रात डिसेंबरमध्ये स्पिनोसड (४५ टक्के एससी) ८ मिलि प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. हिरव्या बोंडांच्या संरक्षणासाठी पूर्ण उमलेल्या बोंडाची वेचणी केल्यानंतरच कीटकनाशकाची फवारणी करावी. ट्रायकोग्रामा बॅक्ट्री, चिलोनस हे अंड्यावर उपजिविका करणारे मित्रकीटक, रोगस ॲलिगहेन्सीस हा अळीवर उपजीविका करणरा मित्रकीटक व क्रायसोपर्ला, लेडी बर्ड बीटल (ढालकिडा), सिरफीड माशी, पेन्टॅटोमिड ढेकूण व टॅचिनीड माशी या परभक्षक मित्रकीटकांचा वापर करावा. बिव्हेरिया, व्हर्टिसिलियम, मेटॅरायझम आदी बुरशीजन्य कीटकनाशकांचा वापर करावा. पुढील वर्षी बोंड अळीचा प्रादुर्भाव नियंत्रणासाठी डिसेंबर अखेरीस कपाशीचे अवशेष शेतातून काढून टाकावेत. त्यामुळे गुलाबी बोंड अळीचा जीवनक्रम नष्ट होतो. पुढील वर्षी बोंड अळीचा प्रादुर्भाव कमी होण्यास मदत होते. संपर्क ः डॉ. शिवाजी तेलंग, ९४२१५६९०१८ (कापूस संशोधन केंद्र, नांदेड)
