नव्या जाती विकसनामध्ये मुळांच्या संरचनेकडेही हवे लक्ष

पिकांच्या वाढ, पोषण आणि उत्पादनासाठी त्यांची मुळे महत्त्वाची असतात. दुष्काळ किंवा तीव्र परिस्थितीमध्ये वाढीसाठी मुळांच्या योग्य संरचना असलेल्या जातींचा विकास करणे गरजेचे आहे. त्या अनुषंगाने पेनसिल्वानिया विद्यापीठामध्ये कडधान्य पिकामध्ये मुळांच्या संरचनेवर लक्ष केंद्रित करून जातींच्या विकासासाठी प्रयत्न सुरू केले आहेत. पिकांच्या वाढीमध्ये मुळांची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची असून, पाणी, पोषक अन्नद्रव्ये शोषण्यासोबतच जमिनीशी घट्ट धरून ठेवण्याचे कामही मुळे करतात. मात्र, वेगवेगळ्या वनस्पतींमध्ये मुळांचे प्रकारही वेगळे असतात. उदा. गाजर आणि निवडुंग. गाजराचे सोटमुळ असून, ती खोल जमिनीमध्ये जाऊन पाणी व अन्नद्रव्यांचे शोषण करतात. त्या तुलनेमध्ये निवडुंगाची तंतुमय मुळे जमिनीच्या वरच्या थरात पसरतात. वाळवंटी वातावरणांमध्ये अत्यंत कमी असलेल्या पावसाचे पाणी भरपूर प्रमाणात शोषतात. पेनसिल्वानिया राज्य विद्यापीठातील प्रा. जोनॅथन पी. लिंच व सहकाऱ्यांनी शेंगावर्गीय पिकांच्या मुळांच्या अभ्यासावर लक्ष केंद्रित केले आहे. आपल्या अभ्यासाविषयी माहिती देताना लिंच म्हणाले की, कडधान्ये ही प्रथिनांची गरज भागवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची असून , अनेक ठिकाणी त्यांचे उत्पादन हे कमी येते. विशेषतः ज्या भागामध्ये दुष्काळ, अधिक उष्णता आणि मातीची सुपीकता अशा समस्या असलेल्या भागांमध्ये उत्पादन अत्यल्प मिळते. वेगवेगळ्या वातावरणांमध्ये चांगल्या प्रकारे वाढणाऱ्या पिकांच्या जाती विकसित करण्यासाठी पैदास कार्यक्रम राबवणे गरजेचे आहे. त्यातही मुळांच्या रचनेवर अधिक भर देण्याची आवश्यकता आहे. मुळांच्या संरचनांचा केला अभ्यास

कडधान्य पिकांचे महत्त्व ः कडधान्य वर्गीय पिके मानवी आहार आणि पशूआहारातील प्रथिनांच्या पूर्ततेसाठी ही पिके महत्त्वाची आहेत. तसेच लोह आणि जस्तासारखी सूक्ष्म प्रमाणात लागणारी अन्नद्रव्येही उपलब्ध होतात. त्याच प्रमाणे कडधान्यवर्गीय पिकांमध्ये जमिनीच्या सुपीकतेमध्ये वाढ होते. कारण ही पिके हवेतून नत्राचे शोषण करून जमिनीत स्थिर करतात.