सुधारित पद्धतीने करा हळद काढणी

सर्वसाधारणपणे जातीपरत्वे हळद काढण्यास ७ ते ९ महिने लागतात. यामध्ये प्रामुख्याने हळव्या जातींना (उदा. आंबे हळद) तयार होण्यास लागवडीपासून ६ ते ७ महिने लागतात. तर निमगरव्या जाती (उदा. फुले स्वरूपा) या ७ ते ८ महिन्यांत काढणीस येतात. गरव्या जाती (उदा. सेलम, कृष्णा) ८ ते ९ महिन्यांमध्ये काढणीस तयार होतात. त्यामुळे जातीपरत्वे कालावधी पूर्ण झाल्याशिवाय पाला कापू नये.

जमिनीच्या पोताप्रमाणे माळरानाच्या हलक्या जमिनीमध्ये ८० ते ९०% पाने ही पिकाचा कालावधी पूर्ण होते वेळी वाळलेली असतात. मध्यम व भारी जमिनीमध्ये ६० ते ७०% पाने वाळलेली असतात. हे हळद पीक परिपक्वतेचे मुख्य लक्षण मानले जाते. 

अ) जेठे गड्डे      मुख्य रोपाच्या खाली वाढणाऱ्या कंदास जेठे गड्डे (मातृकंद) म्हणतात. हे गड्डे प्रामुख्याने पुढील वर्षी लागवडीसाठी वापरतात. काढणीनंतर हे गड्डे ताबडतोब सावलीमध्ये ठेवावेत. ब) सोरा गड्डा लागवडीसाठी वापरलेले कंद ५० ते ६०% कुजून जातात. राहिलेले ४० ते ५० % कंदाना सोरा गड्डे म्हणतात. हे काळपट रंगाचे मुळ्याविरहीत असतात. यांना हळकुंडापेक्षा दुप्पट भाव मिळतो.  क) बगल गड्डे जेठे गड्ड्याला आलेला फुटव्यांच्या खाली बगल गड्डे तयार होतात, यांस अंगठा गड्डे असेही म्हणतात. ४० ग्रॅम पेक्षा जास्त वजन असणाऱ्या गड्ड्यांचा वापर बियाणे म्हणून करतात.  ड) हळकुंडे बगल गड्ड्यांना आलेल्या कंदास हळकुंडे असे म्हणतात. प्रामुख्याने प्रक्रिया करून बाजारपेठेमध्ये विक्रीसाठी याचा वापर करतात. यातील काही हळकुंडांना उपहळकुंडे येतात. त्यांस लेकुरवाळे हळकुंडे असे म्हणतात. याचा वापर धार्मिक कार्यात मोठ्या प्रमाणात होतो. 

पारंपरिक पद्धतीने हळद खांदणी

काढणी यंत्राद्वारे हळद खांदणी

 ः डॉ. मनोज माळी, ९४०३७ ७३६१४  : ०२३३-२४३७२७४ (प्रभारी अधिकारी, हळद संशोधन योजना, कसबे डिग्रज, ता. मिरज, जि. सांगली.)