अकोला जिल्ह्यातील निंभा (ता. मुर्तिजापूर) येथील गजाननराव किसनराव ईसाळ यांनी गेल्या वर्षी बीटी कपाशीची सुधारीत जोड ओळ पद्धतीने, तर सोयाबीनची सोड ओळ(पट्टा पेर) पद्धतीने पेरणी केली. या सुधारित तंत्र व योग्य व्यवस्थापनामुळे कपाशीच्या उत्पादनात एकरी ७ क्विंटलने, तर सोयाबीनच्या उत्पादनात एकरी २ क्विंटलने वाढ झाली. गेल्या वर्षी उन्हाळ्यातील तीव्र पाणी टंचाई व पावसाचे उशिरा आगमन यामुळे खरिपाच्या सर्वच पिकांच्या पेरण्या उशिरा (२५ जून पासून तर तब्बल ५ ते १० जुलै पर्यंत) झाल्या. अशा संकटकाळात अकोला जिल्ह्यातील निंभा (ता. मुर्तिजापूर) येथील गजाननराव किसनराव ईसाळ यांनी कपाशी लागवडीचे नियोजन सुरू केले. त्याच वेळी जांभा खुर्द गावामध्ये श्री. चक्रपाणी शेतकरी बचत गट व नामदेव महाराज ॲग्रो प्रोड्युसर कंपनी यांनी आयोजित केलेल्या खरीपपुर्व शेतकरी कार्यशाळेमध्ये गजाननराव यांना बीटी कपाशीची जोडओळ पद्धत, सोयाबीन सोड ओळ पद्धतीचे मार्गदर्शन मिळाले. गजाननराव यांचा मुलगा शुभम हा कृषी पदवीला आहे. त्यानेही या सुधारित पद्धतीने लागवडीचा आग्रह धरला. ३ एकर क्षेत्रात २८ जून २०१९ रोजी बीटी कपाशीची लागवड केली. कपाशी लागवडीची सुधारीत जोडओळ पद्धत ः
व्यवस्थापन ः
उत्पादन खर्च (तीन एकरसाठी) ः जमीन तयार करणे रु. ४८००/-, कपाशी डोबणी व बियाणे रु. ६०४०/-, खत व्यवस्थापन (मजुरीसह) रु. ८५८०/-, डवरणी, निंदणी व शेंडे खुडणे रु. ६०००/-, पीक संरक्षण (मजुरीसह) रु. ८०००/-, वेचणी रु. २५,२००/-, अन्य आवश्यक खर्च रु. १०,०००/- एकूण खर्च रु. ६८,६२०/- उत्पादन व उत्पन्न ः
अन्य शेतकऱ्यांशी तुलना ः निंभा परिसरात अन्य शेतकऱ्यांना पारंपरिक पद्धतीने बीटी कपाशीचे ७ ते १० क्विंटल (सरासरी एकरी ७.५ क्विंटल) उत्पादकता मिळाली. या सुधारित जोडओळ पद्धतीने केलेल्या लागवड व योग्य व्यवस्थापनामुळे गजाननराव यांना एकरी १६.८ क्विंटल उत्पादन मिळाले. म्हणजेच एकरी रु. ३७२५०/- एवढा अधिक फायदा प्राप्त झाला. सोयाबीनसाठी वापरली सोडओळ (पट्टा पेर) पद्धत गजाननराव यांनी ४ जुलै २०१९ रोजी २० एकर क्षेत्रात सलग सोयाबीनची 'सोडओळ' (पट्टापेर) पद्धतीने पेरणी केली. ट्रॅक्टरचलीत सात दाती पेरणी यंत्राचा वापर करताना पेरणीयंत्राच्या बियाण्याच्या कप्प्यातील मधले चार नंबरचे छिद्र बोळा दाबून बंद केले. त्यामुळे ट्रॅक्टर प्रत्येकवेळी पलटून येताना व जाताना सोयाबीनच्या तीन ओळीच्या बाजूला पुन्हा तीन ओळी या प्रमाणे पेरणी झाली. प्रत्येक सातवी ओळ खाली राहीली. शेतात सहा - सहा ओळींचे सोयाबीनचे पट्टे तयार झाले. २० एकर क्षेत्रात २० बॅग सोयाबीन बियाणे लागले. (३० किलो प्रति बॅग) नेहमीच्या पेरणीच्या तुलनेमध्ये पाच बॅग कमी लागल्या. परिणामी ७८०० रुपये वाचले. पेरणी यंत्राद्वारे पेरणी वेळीच एकरी डीएपीची एक बॅग व सल्फर १० किलो या प्रमाणे दिले. तणांचा प्रादुर्भाव अधिक झाल्याने २ वेळा निंदणी, २ डवऱ्याचे फेर व एक वेळा तणनाशकाची फवारणी करावी लागली. पीक संरक्षणासाठी तीन फवारण्या कराव्या लागल्या. उत्पादन खर्च (२० एकरसाठी) ः मशागत रु. २८,०००/-, बियाणे खर्च रु. ३०,८००/-, ट्रॅक्टरपेरणी खर्च रु. ८०००/-, रासायनिक खत (मजुरीसह ) खर्च रु. ३४,८००/-, तणनियंत्रण खर्च रु. २८,२००/-, पीकसंरक्षण (मजुरी व निविष्ठा ) खर्च रु. १५,५७०/-, पीक कापणी व मळणी खर्च रु. २४,०००/- व अन्य आवश्यक खर्च रु. १०,०००/- २० एकरासाठी एकूण खर्च - रु. १,७९,३९०/- उत्पादन ः
अन्य शेतकऱ्यांशी तुलना ः निंभा परिसरातील सोयाबिन पिकाची उत्पादकता साधारण ५-७ क्विंटल (सरासरी ६ क्विंटल) प्रति एकर एवढी होती. गजाननराव यांना सोयाबीनच्या सोडओळ पद्धतीने व्यवस्थापन केल्याने उत्पादनात एकरी २ क्विंटल वाढ प्राप्त झाली. उत्पन्नात एकरी रु. ८४०० अधिक मिळाले. सुधारित नावीन्यपूर्ण पेरणी पद्धतीचा अनुभव ः
गजाननराव ईसाळ, ९४२३३५५०५१ जितेंद्र दुर्गे, ९४०३३०६०६७ (लेखक श्री शिवाजी कृषी महाविद्यालय,अमरावती येथे सहयोगी प्राध्यापक आहेत.)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.