ज्वारी चारा पीक लगवड तंत्रज्ञान

ज्वारी हे महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचे पीक आहे. धान्याच्या कापणीनंतर पिकाचा वैरणीसाठी उपयोग केला जातो; पण यात हिरवी वैरण मिळत नाही. हिरव्या वैरणीसाठी कडवळ म्हणून ज्वारीची लागवड करणे महत्त्वाचे आहे. खरीप हंगामात पाऊस अनियमित जरी झाला, तरी ज्वारीचा चारा चांगल्या प्रकारे वाढू शकतो.

जमीन :  काळी, कसदार, मध्यम ते भारी, पण निचरा असणारी जमीन महत्त्वाची असते.

पूर्वमशागत :  खरिपात जून ते ऑगस्टपर्यंत, रब्बी हंगामात सप्टेंबर - ऑक्‍टोबरमध्ये, उन्हाळी हंगामात फेब्रुवारी - मार्च महिन्यात पेरणी करावी. दोन ओळींत २५ ते ३० सें.मी. अंतर ठेवून तिफणीने ५ ते ७ सें.मी. खोलीवर बियाणे पेरावे. बियाण्याचे प्रमाण हेक्‍टरी ४० किलो असावे. पेरणीपूर्वी बियाण्यास ॲझोटोबॅक्‍टर जीवाणू संवर्धक २५० ग्रॅम प्रति १० किलो बियाण्यास चोळावे.

सुधारित जाती :  एम. पी. चारी, रूचिरा, पुसा चारी, फुले अमृता इत्यादी.

खते :  पूर्वमशागतीवेळेस हेक्‍टरी १५ ते २० गाड्या शेणखत किंवा कंपोस्ट खत द्यावे. प्रत्येकी ५० किलो नत्र, स्फुरद, पालाश पेरणीवेळी द्यावे, तसेच पेरणीनंतर एक महिन्याने ५० किलो नत्र प्रतिहेक्‍टरी द्यावे.

आंतरमशागत :  एक कोळपणी करून एक खुरपणी/ भांगलण केल्यास चांगले उत्पादन मिळते.

पाणी व्यवस्थापन :  पावसाचा ताण पडल्यास १०-१२ दिवसांनी पाणी देणे आवश्‍यक आहे.

उत्पादन :  ज्वारीची कापणी पीक फुलोऱ्यात असताना करणे फायद्याचे आहे. ६५-७० दिवसांनी कापणी करावी. हिरव्या चाऱ्याचे ५०० ते ५५० क्विंटल प्रतिहेक्‍टरी उत्पन्न मिळते. 

हे लक्षात ठेवा :  ज्वारीचा चारा ओला आणि वाळलेला चारा म्हणून आपण वापरत असतो. आपणास नेमका कोणत्या प्रकारच्या चाऱ्याची गरज आहे हे ध्यानात घेऊन या पिकाच्या लागवडीचे नियोजन करावे.

संपर्क : सुधीर सूर्यगंध - ९८२२६११९३४

(लेखक डी. वाय. पाटील शिक्षण संस्थेचे कृषी विज्ञान केंद्र, तळसंदे, जि. कोल्हापूर येथे विषय विशेषज्ञ (पशुसंवर्धन) आहेत.)