ज्वारी उत्पादनवाढीची सूत्रे

ज्वारी हे कमी पावसात धान्य व कडब्याचे हमखास उत्पादन देणारे पीक आहे. पावसाची अनियमितता, बदलते हवामान, वाढती लोकसंख्या, जनावरांना लागणारा चारा, जागतिक स्तरावरील इंधन समस्या या सर्व बाबींचा विचार करता ज्वारी हे बहुउपयोगी शाश्वत पीक आहे. ज्वारी हे अन्नधान्य व चारा देणारे उष्ण व समशीतोष्ण कटिबंधीय प्रदेशातील महत्त्वाचे पीक आहे. ज्वारी खालील क्षेत्र व उत्पादनात भारतामध्ये महाराष्ट्र प्रथम क्रमांकावर आहे. हवामान विषुववृत्तापासून ४५ अक्षांशापर्यंत या पिकाची लागवड होते. हे पीक उष्ण हवामानात सुद्धा येते. ज्वारी हे सरासरी ५०० ते ९०० मि.मि. पावसाच्या प्रदेशात घेतले जाणारे पावसाचा ताण सहन करणारे पीक आहे. १०० मि.मि. पाऊस झाल्यानंतर पेरणी करावी. पोटरी अवस्था ते पोटरीतून कणीस बाहेर पडे पर्यंतचा काळ पावसाच्या दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा असतो. याउलट दाणे पक्व होण्याच्या अवस्थेत पावसाचे प्रमाण कमी असायला हवे. अन्यथा दाणे पावसात सापडून बुरशीजन्य रोगाने काळे पडतात. यासाठी ज्वारीची वेळेवर काढणी करावी. बुरशी रोगास प्रतिबंधक असणाऱ्या जातीची निवड करावी. जमीन पाण्याचा चांगला निचरा होणाऱ्या जमिनीत हे पीक उत्तम येते. यासाठी मध्यम ते भारी जमीन निवडावी. ज्वारीचे पीक हे ५.५ ते ८.४ (सामू) असलेल्या जमिनीत घेता येते. खरीप ज्वारीचे सुधारित वाण : परभणी शक्ती (पीव्हीके १००९), पीव्हीके ४०० (पांचाली) , पीव्हीके ८०१ (परभणी श्वेता), पीव्हीके ८०९, एस. पी. एच. १६४१, सीएसएच १६, सीएसएच ३० इ. पूर्वमशागत व भर

पेरणीची वेळ नैऋत्य मौसमी पाऊस झाल्याबरोबर वापसा येताच पेरणी करावी. खरीप ज्वारीची पेरणी नियमित पावसाळा सुरू झाल्यावर जुलैच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत करावी. उशिरा पेरणी केल्यास खोडमाशीचा प्रादुर्भाव वाढून झाडांची संख्या कमी होते. उत्पादनात घट होते लागवडीचे अंतर व विरळणी

रासायनिक खते

आंतर मशागत

आंतरपीक

पाणी व्यवस्थापन

अधिक उत्पादनवाढीसाठी हे लक्षात ठेवा १. पावसाच्या आगमनाबरोबर पेरणी केल्यास खोडमाशी आणि इतर रोगांचा प्रादुर्भाव टाळता येतो. अधिक उत्पादन मिळते. २. ज्वारीच्या ताटांची संख्या हेक्टरी १,८०,००० असावी. ३. हमखास पावसाच्या प्रदेशात ८० : ४० : ४० तर, कमी पावसाच्या प्रदेशात ६०:३०:३० ही रासायनिक खताची मात्रा वापरावी. ४. आंतरपीक पद्धतीचा अवलंब करावा. ५. शारीरिक पक्व अवस्थेतच कापणी करावी. डॉ. के. आर. कांबळे (प्रभारी अधिकारी), ९४२१३२५५७५ प्रितम भुतडा (साहाय्यक कृषिविद्यावेत्ता), ९४२१८२२०६६ (ज्वारी संशोधन केंद्र, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी