चाऱ्यासाठी पर्यायी स्रोत - शेवगा

शेवग्याच्या शेंगांचा समावेश मानवी आहारामध्ये मुख्यतः होत असला तरी त्याचा कोवळा पाला व फुले यांचाही कमी अधिक प्रमाणात वापर होतो. शेवग्याची लागवड ही बहुधा शेताच्या बांधावर किंवा परसात केली जाते. मात्र अलीकडे शेवग्याची शेतामध्येही लागवड वाढत आहे. शेवग्याच्या पानात प्रथिने आणि खनिज यांचे प्रमाण मोठ्या प्रमाणात असते. जनावरांच्या वाढीसाठीही हा पाला अत्यंत उपयुक्त असून, त्याचा वापर फारसा होत नाही. गव्हाचा भुस्सा आणि शेवगा यांचे मिश्रण प्राण्यांकडून आवडीने खाल्ले जाते. शेवग्याच्या पानातील पोषण तत्त्वे : क्रूड प्रथिने- २३-२५%, पॉटॅशिअम- ०.२४%, कॅल्शिअम- ०.८%, फॉस्फरस- ०.३०%, मॅग्नेशिअम- ०.५%, सोडिअम- ०.२०%, तांबे- ८.७८ पीपीएम, झिंक- १८ पीपीएम, लोह- ४७० पीपीएम एवढे प्रमाण आढळते. चाऱ्यासाठी योग्य शेवगा जाती – पीकेएम १ आणि पीकेएम २. लागवड -

कापणी : चाऱ्यासाठी पहिली कापणी ८० ते ९० दिवसांनी करावी. त्यानंतरच्या कापण्या ४०-४५ दिवसांनी घेता येतात. वर्षाला साधारणतः ८ ते ९ कापण्या घेता येतात. हिरव्या चाऱ्याचे वार्षिक उत्पादन हेक्टरी ९० ते १०० टनांपर्यंत मिळते. जनावरांना खाऊ घालण्याची पद्धत :

फायदे :

डॉ. महेश तांबे, ९४२०३८७४७२ (पशुपोषण विभाग, भारतीय पशुवैद्यकीय संशोधन संस्था, बरेली, उत्तर प्रदेश)