पृथ्वीवरील ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढण्यासाठी ज्वालामुखी महत्त्वाचे

श्वसनयोग्य ऑक्सिजन हा पृथ्वीवरील सजीव सृष्टीसाठी अत्यावश्यक असून, त्याचा पृथ्वीवरील उगम कशा प्रकारे झाला, याबाबत अनेक शक्यता मांडल्या जातात. राईस विद्यापीठातील भूशास्त्रज्ञांनी केलेल्या नव्या संशोधनानुसार पृथ्वीवरील ऑक्सिजनचा पहिला स्रोत हा ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून झाल्याची बाब मांडण्यात आली आहे. हे संशोधन ‘नेचर जिओसायन्स’मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे. राईस विद्यापीठातील संशोधकांनी मांडलेल्या सिद्धांतानुसार २.५ अब्ज वर्षांपूर्वी पृथ्वीच्या वातावरणामध्ये लक्षणीय तीव्रतेमध्ये प्राणवायूंची मात्रा असल्याची बाब पुढे आली आहे. यामध्ये त्या वेळी होत असलेल्या ज्वालामुखीचा मोठा वाटा होता. या घटनेला ग्रेट ऑक्सिडेशन इव्हेंट असे म्हटले जाते. रिव्हरसाईड येथील कॅलिफोर्निया विद्यापीठातील पोस्टडॉक्टरल संशोधक जेम्स इगुची हेही या संशोधनामध्ये सामील होते. त्यांनी सांगितले, की पृथ्वीवरील ऑक्सिजनचा एकदम उगम होण्याची ही घटना अनेक अर्थांने महत्त्वाची आहे. त्यातून केवळ पृथ्वीच्या वातावरणाचेच गूढ उलगडते असे नाही, तर त्याच्याशी संबंधित पृष्ठभागाच्या भूरासायनिकतेविषयी अधिक माहिती मिळते. कार्बन आयसोटोपच्या रचनेमध्ये होणारे बदल कार्बोनेट दगडांमध्ये ऑक्सिडेशनच्या घटनेनंतर तुलनेने अत्यल्प काळामध्ये नोंदवण्यात आले आहेत. पृथ्वीच्या खोलवर असलेल्या टेक्टोनिक प्लेटमध्ये कार्यरत यंत्रणेविषयी आम्ही जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला. या प्रक्रियेमुळे ज्वालामुखीतून बाहेर पडलेल्या कार्बन डाय ऑक्साईडचे प्रमाण कमी राखणे शक्य झाले. राईस विद्यापीठातील भूरसायनतज्ज्ञ आणि प्रो. राजदीप दासगुप्ता आणि जॉन सिल्स (पदवीचे विद्यार्थी) यांनी या संशोधनामध्ये प्रारूप गणिती क्रिया करण्यामध्ये मोलाची मदत केली. सायनोबॅक्टेरियाशी जोडले जाते ऑक्सिजनचे प्रमाण ः