कुक्कुटपालन प्रक्षेत्राची जागा उंचावर असावी. जमीन शक्यतो मुरमाड व पाण्याचा निचरा होणारी असावी. कोंबड्यांच्या शेडची जागा गावापासून दूर पण स्वच्छ, मुबलक पाणी व विजेची सोय असावी. शेडमध्ये हवा नेहमी खेळती राहावी. शेडमध्ये एक दिवसाची पिले येण्यापूर्वी शेडची व उपकरणांची स्वच्छता केलेली असावी. पिलांसाठी आवश्यक खाद्य तयार असावे. पिले निरोगी, सशक्त आणि झपाट्याने वाढणाऱ्या जातीची असावीत, त्यांची अनुवंशिकता कशी आहे ? हे माहीत असावे. पाण्याच्या आणि खाद्याच्या भांड्यांचे प्रमाण हे पक्षांच्या संख्येच्या प्रमाणात असावे. त्यांची मांडणी पद्धतशीर व योग्य असावी. पिलांना पुरेसे संतुलित खाद्य आणि स्वच्छ पाणी वेळेवर द्यावे. खाद्याचे भांडे अर्धे भरावे. खाद्य दिवसातून तीनवेळा द्यावे. - एका कोंबडीमागे ५ ग्रॅम खाद्याचे नुकसान वाचविले तर खाद्यात १० टक्के बचत होईल (१०० पक्षांमागे २ महिन्यांत ३० किलो खाद्य वाचेल) प्रकाश (रात्रीचा कृत्रिम प्रकाश धरून) दिवसातून २३ तास पुरवावा (फक्त १ तास अंधार ठेवावा). शेडमधील लिटर (गादी) नेहमी कोरडे ठेवावे. कर्मचाऱ्यांनी कोंबड्यांच्या कळपात कमीतकमी वेळ फिरावे. शेडच्या आकारमानाप्रमाणे कोंबड्यांची संख्या ठेवावी. वयाच्या ८ आठवड्यांपर्यंत मांसल कोंबड्या ठेवाव्यात. झपाट्याने वाढ झालेल्या कोंबड्या आधी विकाव्यात. कोंबड्यांची विक्री झाल्यावर नवीन पिले आणण्यापूर्वी शेडची साफसफाई व जंतुनाशकाची फवारणी करावी. कांबड्यांना प्रतिबंधक लस व औषधी वेळेवर व ठरल्या दिवशी द्यावी. मांसल कोंबड्यांचे शेड ओलसर व खोलगट जागी बांधू नयेत. प्रक्षेत्राची जागा मानवी वस्तीच्या ठिकाणी नसावी. कोंबड्यांच्या शेडची, उपकरणांची व खाद्याची पूर्वतयारी झाल्याशिवाय पिले आणू नयेत. कोंबड्यांच्या खाद्यात वारंवार बदल करू नये. खाद्याची साठवण ओलसर व दमट जागी करू नये. मांसल कोंबड्यांच्या पिलांची आनुवंशिकता जर माहीत नसेल तर अशी पिले विकत घेऊ नयेत. मांसल कोंबड्या शक्यतोवर ८ आठवड्यांपेक्षा जास्त दिवस ठेऊ नयेत. कोंबड्यांना अपुरे व असमतोल खाद्य देणे टाळावे. कर्मचाऱ्यांशिवाय इतर व्यक्तीस शेडमध्ये प्रवेश करू देऊ नये. मोठ्या प्रमाणावर एकदम व्यवसायाला सुरुवात करू नये. शेडमध्ये अचानक १-२ कोंबड्या मेल्यास दुर्लक्ष करू नये. पशुवैद्यकाचा सल्ला घेऊन कारण शोधून उपचार करावेत. ः डॉ. शुभांगी वारके, ९५६१२१४३९५ (सूक्ष्मजीवशास्त्र विभाग, नागपूर पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, नागपूर)
