डाळिंब फळांची प्रतवारी, साठवणूक

महाराष्ट्रामध्ये गेल्या दोन दशकांपासून डाळिंब एक महत्त्वाचे नगदी पीक बनलेले आहे. सध्या सोलापूर, नाशिक, नगर, पुणे, सांगली, सातारा, उस्मानाबाद, लातूर जिल्ह्यांमध्ये डाळिंब काढणीला सुरवात झाली आहे. डाळिंब फळपिकांची काढणी, प्रतवारी व साठवणूक याबाबत योग्य ती काळजी घेतल्यास बाजारपेठेत चांगला दर मिळण्यास मदत होते. कोणत्याही फळांच्या काढणी करतेवेळी योग्य पक्वता ओळखणे आवश्यक असते. डाळिंब फळांच्या पक्वतेची लक्षणे जाणून घेऊ. अशी ओळखा फळांची पक्वता :

फळांची प्रतवारी : डाळिंब फळांच्या प्रतवारीचे प्रकार :- सुपर साईज : आकर्षक लालभडक रंगाची आकाराने सर्वात मोठी आणि वजनाने ७५० ग्रॅम पेक्षा जास्त असलेली व डाग नसलेली फळे या प्रकारात येतात. किंग साईज : डाग नसलेली, आकर्षक रंगाची, मोठी व वजनास ५०० ते ७५० ग्रॅमपर्यत असलेली फळे या प्रकारात मोडतात. क्वीन साईज : यामध्ये ४०० ते ५०० ग्रॅम पर्यत वजनाची मोठी आकर्षक रंगाची, डाग नसलेली फळे निवडली जातात. प्रिन्स : या प्रतवारीची फळे डागविरहीत आकर्षक रंगाची, तसेच पक्व झालेली व ३०० ते ४०० ग्रॅमपर्यंत वजनाची असतात. फळांचे पॅकिंग :

पेटीमध्ये फळे भरताना : पेट्यांची निवड व फळांची प्रतवारी झाल्यानंतर पेट्या भरताना प्रथम पेटीच्या तळाशी कागदाचे तुकडे ठेवावेत. त्यावर प्रतवारी केलेली फळे ठेवावीत. त्यानंतर त्यावर लाल रंगाचा आकर्षक कागद लावून ती झाकावीत. पेटी बंद केल्यावर पुन्हा चिकटपट्टीने पेट्या चिटकवून घ्याव्यात. अशा तऱ्हेने भरलेल्या १०-१२ पेट्या एकावर एक रचून यांचा एक गठ्ठा तयार करावा. यालाच ‘पॅलेट्स’ असे म्हणतात. या पॅलेटायझेशन क्रियेमुळे वाहतुकीदरम्यान फळपेट्या व्यवस्थित हाताळल्या जातात. फळपेट्या वरून फेकणे किंवा निष्काळजीपणे हाताळणे असे प्रकार टाळले जाऊ शकतात. फळांची साठवण व वाहतूक : शीतगृहात ८ अंश सेल्सिअस तापमान आणि ९० टक्के आर्द्रता ठेवावी. या वातावरणामध्ये फळे ३ महिन्यापर्यंत उत्तम तऱ्हेने साठवून ठेवता येतात. शीतकक्षातील तापमान २२ ते २५ अंश सेल्सिअस आणि ८० टक्के आर्द्रता ठेवली असता फळे ४८ दिवस उत्तम तऱ्हेने साठवता येतात. फळांची काढणी झाल्यांनतर फळे लवकरात लवकर बाजारात पाठविणे जरुरीचे असते. फळांची वाहतूक वातानुकूलित व शीतगृहाची सोय असणाऱ्या ट्रक व रेल्वे वॅगन्समधून केल्यास नुकसान टाळता येते. निलेश फुटाणे, ७८८५५४४४५८ (काढणी पश्चात व्यवस्थापन विभाग, श्री शिवाजी उद्यानविद्या महाविद्यालय, अमरावती.)