खत, पाणी व्यवस्थापनातून वाढवा करडई उत्पादन

योग्य प्रकारे लागवडीसह खत व्यवस्थापन, विरळणी आणि पाणी व्यवस्थापनाचा अवलंब केल्यास करडईचे कोरडवाहूमध्ये १०-१२ क्विंटल प्रति हेक्टरी आणि बागायती परिस्थितीत १८-२० क्विंटल प्रति हेक्टर उत्पादन मिळू शकते. करडई हे रब्बी हंगामातील महत्त्वाचे तेलबिया पीक आहे. या पिकामध्ये उत्पादकता वाढविण्यासाठी सुधारित लागवड तंत्रज्ञानाचा वापर करणे फायदेशीर ठरते. करडईची लागवड नारंगी रंग व तेलासाठी केली जाते. करडई तेलातील लिनोलिक आम्ल रक्तातील कोलेस्टेरोलचे प्रमाण कमी करते. कमी उत्पादकतेची कारणे : प्रामुख्याने कोरडवाहू भागात लागवड, एकाच जमिनीत वारंवार एकच पीक घेणे, सुधारित वाणांचा कमी वापर, शिफारशीत खतमात्रेचा वापर न करणे, यांत्रिकीकरणाचा अभाव व पीक संरक्षणाकडे दुर्लक्ष. हवामान : कोरडे हवामान करडई पिकास अनुकूल असते. अतिउष्ण किंवा अतिथंड हवामान अयोग्य आहे. शेतात पाणी साचून राहणे या पिकास मानवत नाही. जमीन : मध्यम ते भारी उत्तम निचरा होणारी निवडावी. क्षारयुक्त जमिनीतही हे पीक घेता येते. पूर्वमशागत : खरीप पिकाच्या काढणीनंतर २-३ पाळ्या द्याव्यात. बियाणे : प्रति हेक्टरी १०-१२ किलो पेरणी : सप्टेंबरचा शेवटचा आठवडा ते १५ ऑक्टोबरपर्यंत पेरणी करावी. बागायती करडईची पेरणी ऑक्टोबर महिन्याच्या दुसऱ्या पंधरवड्यात करावी. वेळेवर पेरणी केल्यास कीड व रोग यांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. दोन ओळीतील अंतर ४५ सेंमी आणि दोन रोपातील अंतर २० सेंमी ठेवावे. ३ ग्रॅम थायरम प्रतिकिलो बियाणास चोळावे. (बीजप्रक्रिया) खत व्यवस्थापन ः कोरडवाहूसाठी प्रती हेक्टरी ४० किलो नत्र आणि २० किलो स्फुरद द्यावे. बागायतीसाठी प्रति हेक्टरी ६० किलो नत्र आणि ४० किलो स्फुरद द्यावे. खताच्या मात्रांपैकी निम्मे नत्र व पूर्ण स्फुरद पेरणीवेळी द्यावे. उर्वरित निम्मे नत्र ३० ते ३५ दिवसांनी पहिली पाण्याची पाळी देताना द्यावे. विरळणी : उगवणीनंतर १० ते १५ दिवसांनी विरळणी करणे आवश्यक आहे. अन्यथा झाडे लहान राहून उत्पादन घटते. विरळणी करताना चांगली जोमदार रोपे ठेवावीत. दोन रोपात २० सें. मी. अंतर ठेवावे. आंतरमशागत : पेरणीनंतर ३० दिवसांनी एक खुरपणी व एक कोळपणी करावी. करडई पेरणीनंतर परंतु पीक उगवणीपूर्वी पेंडीमिथॅलीन ३० मिली प्रति १० लिटर पाणी या प्रमाणे फवारणी करावी. हेक्टरी ५०० लिटर पाणी वापरावे. पाणी व्यवस्थापन : हे पीक अवर्षण प्रतिकारक असल्यामुळे वाढीस कमी पाणी लागते. सुरवातीच्या काळात म्हणजेच ३० दिवसांनी व नंतर ६० दिवसांनी फुलोरा अवस्थेत पाणी दिल्यास उत्पादनात ५० टक्क्यांपर्यंत वाढ होते. (टीप- कीडनाशकांच्या शिफारसी लेबल क्लेम अथवा संयुक्त ॲग्रेस्को अंतर्गत आहेत.) डॉ. हनुमान गरुड, ७५८८६७७५८३ (विषय विशेषज्ञ- कृषी विद्या, कृषी विज्ञान केंद्र, खामगाव.

करडईच्या सुधारित जाती करडईची सोटमुळे जमिनीत खोलवर जातात. मातीतील खोलीवरील ओलावा व अन्नद्रव्ये शोषून घेतात. परिणामी अवर्षणप्रवण भागात कमी पावसाच्या स्थितीतही या पिकापासून हमखास उत्पादन मिळू शकते. आपला विभाग, कोरडवाहू, बागायती यानुसार योग्य अशा सरळ किंवा संकरित वाणाची निवड करावी. सुधारित वाण

डॉ. शरद जाधव, ९९७०९९६८९० ( विषय विशेषज्ञ - कृषी विद्या, कृषी विज्ञान केंद्र, मोहोळ, जि. सोलापूर.)