हळदीतील शिशांचे प्रदूषण रोखण्यासाठी प्रयत्न सुरू

गेल्या काही वर्षांमध्ये हळदीचे महत्त्व आरोग्याच्या दृष्टीने वाढत आहे. जखमा बऱ्या करण्यासोबत विविध कारणांसाठी त्याच्या वापरामध्येही वाढ होत आहे. मात्र, स्टॅनफोर्ड विद्यापीठामध्ये झालेल्या अभ्यासामध्ये दक्षिण आशियाई देशांमध्ये विशेषतः बांगलादेशातील हळद उत्पादनामध्ये शिसे मूलद्रव्याचे प्रदूषण दिसून येत आहे. ते कमी करण्यासाठी जागरूकतेसह विविध पातळ्यांवर संशोधन करण्यात येत आहेत. शिसे हे चेतापेशींवर परिणाम करणारा विषारी घटक असून, तो आहारामध्ये कोणत्याही स्वरूपामध्ये सुरक्षित नाही. बांगलादेशी लोकांमध्ये झालेल्या सर्वेक्षणामध्ये रक्तातील शिसाचे प्रमाण वाढले असून, त्यामागे हळद हा प्रमुख घटक असल्याचे स्पष्ट झाले. त्याविषयी माहिती देताना स्टॅनफोर्ड वूड्स इन्स्टिट्यूट फॉर एन्व्हायर्न्मेंट येथील संशोधक जेन्ना फोर्सिथ यांनी सांगितले, की अजाणतेपणाने आहाराद्वारे शिसे शरीरात जात असून, त्याचे आरोग्यावर विपरीत परिणाम होत आहे. लोकांचा शिशाशी संपर्क येण्यामागे प्रदूषित हळद असल्याची बाब आता लक्षात आली आहे. याविषयीचा पहिला अभ्यास एनव्हायर्न्मेंटल रिसर्चमध्ये प्रकाशित झाला आहे. बांगलादेशातील वेगवेगळ्या जिल्ह्यांतील शेतकरी आणि मसाला प्रक्रिया उद्योजकांच्या मुलाखती घेण्यात आल्या असून, त्याचे विश्लेषण केले. ही समस्या १९८० मधील पुरामध्ये हळदीचे संपूर्ण पीक ओले होऊन रंगहीन झाल्यानंतर तयार झाली. त्या वेळी मागणीनुसार चमकदार पिवळ्या रंगासाठी त्यामध्ये लीड क्रोमेट (औद्योगिक वापरासाठीचा पिवळा रंग, जो विशेषतः खेळणी आणि फर्निचरसाठी वापरला जातो.)ची भेसळ करण्यात आली. वास्तविक हे प्रचंड विषारी असून, त्यामुळे प्रौढांमध्ये हृदय आणि मेंदूशी संबंधित रोगाचे प्रमाण वाढते. लहान मुलांच्या मेंदूच्या विकासामध्ये बदल होतात. सुमारे ९० टक्के मुलांच्या रक्तामध्ये शिशाची पातळी वाढलेली दिसून येते. अन्य धातूंप्रमाणे शिशासाठी सुरक्षित मर्यादा नसल्याची माहिती स्टॅनफोर्डच्या जागतिक आरोग्यासाठी नावीन्यता केंद्राचे संचालक स्टिफन लुबे यांनी दिली. त्यांनी रक्तातील शिशाचे प्रमाण वाढण्यामागील अन्य संभाव्य कारणांचा अभ्यास केला असून, त्याचा संबंध सरळ हळद वापराशी जोडला आहे. हे निष्कर्ष एन्व्हायर्न्मेंटल सायन्स अॅंड टेक्नॉलॉजीमध्ये नुकतेच प्रकाशित करण्यात आले आहेत. बांगलादेशाशिवाय अन्य देशांमध्ये ही समस्या फारशी आढळली नाही. मात्र, येथून होणाऱ्या निर्यातीमधून अन्य देशांमध्ये धोका उत्पन्न होऊ शकतो. २०११ मध्ये अमेरिकेसह अन्य देशांमध्ये वितरित होणाऱ्या हळदीच्या १५ ब्रॅंडमध्ये शिशांचे प्रमाण अधिक असल्यामुळे थांबवण्यात आले होते. माघारी पाठवलेल्या हळदीतील शिशाच्या प्रदूषणाचा नेमका स्रोत ओळखणे शक्य झाले नाही. समस्येच्या उत्तरासाठी...