गहू पिकावरील मावा किडीचा घेतला जातोय मागोवा

आंतरराष्ट्रीय कृषी आणि जैवशास्त्र केंद्र येथील संशोधकांनी पाकिस्तानमधील गहू पिकावरील मावा या किडीचे वितरण, संख्यात्मक गतिशीलता या बरोबरच त्यांच्या नैसर्गिक शत्रूंविषयी अभ्यास केला आहे. या सातत्यपूर्ण मागोव्यामुळे किडीच्या वर्तनासोबत त्यांच्यावरील जैविक नियंत्रकांविषयी माहिती उपलब्ध होत आहे. या अभ्यासातून नव्या व्यवस्थापन पद्धती विकसित करणे शक्य होणार आहे. गहू पिकावरील मावा कीड ही तृणधान्य पिकांवरील सर्वज्ञात कीड आहे. या किडीमुळे गहू पिकाचे सुमारे २० ते ८० टक्क्यांपर्यंत नुकसान होते. पाकिस्तानमधील गहू उत्पादन हे २०१७-१८ मध्ये २६.३ दशलक्ष टन होते. या परिसरातील भारत आणि बांगलादेशामध्येही या किडीच्या प्रादुर्भावामुळे मोठे नुकसान होते. पाकिस्तान येथील पंजाबमधील पाचही जिल्ह्यांमध्ये सुमारे दहा प्रक्षेत्रामध्ये आंतरराष्ट्रीय कृषी आणि जैवशास्त्र केंद्र (CABI) येथील संशोधक डॉ. मुहम्मद फाहिम यांनी गहू पिकावरील मावा किड्याच्या संदर्भामध्ये दोन वर्षे अभ्यास केला आहे. त्यातून वेगवेगळ्या हंगाम, वेळा, कालावधी आणि मावा आणि त्यांना खाणाऱ्या अन्य कीटकांचा (विशेषतः सिरफीड माशी) अभ्यास केला आहे. त्यात भात व कपाशी पिकांसह एकत्रित शेती, कोरडवाहू क्षेत्राचा समावेश आहे. या अभ्यासाचे निष्कर्ष प्लॉसवनमध्ये प्रकाशित केले आहेत. निष्कर्ष मावा किड्याच्या कार्यान्वयावर थंड आणि उष्ण अशा दोन्ही पंजाब प्रांतांमध्ये कोणताही परिणाम आढळला नाही. सोबतच मावा किडीच्या नियंत्रणासाठी सिरफीड माशी हा उत्तम भक्षक आहे. मात्र, अभ्यासाच्या दोन्ही वर्षांमध्ये मित्रकिटक आणि मावा किडींच्या संख्येमध्ये कोणताही संबंध नसल्याचे दिसून आले आहे. किडीच्या नियंत्रणासाठी दोन पद्धती किंवा दृष्टिकोन महत्त्वाचे ठरू शकतात. १. मित्रकीटकांचा नियंत्रणासाठी वापर. (वरून खाली) २. अन्नद्रव्ये आणि सिंचनाचा वापर. (खालून वर)

अभ्यासाचा मुख्य उद्देश मावा किडीचा प्रादुर्भाव नेमका कोणत्या ठिकाणी होतो. आणि या किडीच्या जैविक नियंत्रणासाठी योग्य त्या घटकांचे व्यवस्थापन कसे करता येईल, हे जाणून घेणे हा होता. या अभ्यासातून मावा किडीविषयी अत्यंत मुलभूत बाबी जाणून घेणे शक्य झाले आहे. त्याची सांगड एकात्मिक कीड व्यवस्थापनासाठी घालणे शक्य होणार आहे. - डॉ. मुहम्मद फाहिम, आंतरराष्ट्रीय कृषी आणि जैवशास्त्र केंद्र (CABI).