शून्य मशागतीसह पेरणी यंत्राचा वापर

तागाच्या लागवडीसाठी शून्य मशागत तंत्रासह आधुनिक पेरणी यंत्राचा वापर पश्चिम बंगाल येथील शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरला आहे. या तंत्राच्या प्रसारासाठी उत्तर बंग कृषी विश्वविद्यालय, सिमिट संस्था, ‘ऑस्ट्रेलियन सेंटर फॉर इंटरनॅशनल अॅग्रीकल्चर रिसर्च’ यांनी एकत्रितरीत्या प्रात्यक्षिक प्रकल्प राबवला होता. ताग हे पश्चिम बंगालमधील महत्त्वाच्या पिकांपैकी एक असून, सुमारे ५.१५ लाख हेक्टर क्षेत्रावर लागवड केली जाते. त्यातून मिळणारे उत्पादन हे देशांच्या एकूण उत्पादनाच्या तीन चतुर्थांश इतके आहे. पश्चिम बंगालमध्ये ताग आणि भात ही पीक पद्धती तेराई भागामध्ये लोकप्रिय आहे. तेराई भागातील उष्ण आणि आर्द्र वातावरण या पिकासाठी अनुकूल असून, अल्पभूधारक आणि सिमांत शेतकरी या पिकाचे उत्पादन घेतात. गेल्या काही वर्षापासून रब्बी मका पिकाखालील क्षेत्र वाढत असून, तागाचे प्रमाण कमी होत आहे. तागांच्या तंतूची सारी बाजारपेठ ही मध्यस्थांच्या हातामध्ये असून, शेतकऱ्यांना तुलनेमध्ये कमी उत्पन्न मिळते. उत्तर बंग कृषी विश्वविद्यालयातील शास्त्रज्ञांनी २०१४-१५ मध्ये शाश्वत शेतीसाठी प्रात्यक्षिक प्रकल्प राबवला होता. CIMMYT संस्थेच्या सहकार्याने ‘ऑस्ट्रेलियन सेंटर फॉर इंटरनॅशनल अॅग्रीकल्चर रिसर्च’ (ACIAR) यांच्या आर्थिक साह्याने राबवलेल्या या प्रकल्पामध्ये विविध पिकांच्या व्यवस्थापन पद्धतीमध्ये प्रमाणीकरण करण्याचे नियोजन होते. २०१७-१८ मध्ये ताग (ज्यूट) पिकासाठी एक प्रोटोकॉल तयार करण्यात आला. त्याच्या चाचण्या आणि प्रात्यक्षिके विविध शेतकऱ्यांच्या शेतीमध्ये घेण्यात आली. त्यासाठी गेल्या तीन वर्षापासून कृषी विभाग, सातमिले सतीश क्लब आणि पथागर ही स्वयंसेवी संस्था यांच्या साह्याने प्रसार करण्यात आला.