धान्यासहित कडब्यासाठी दादर ज्वारी आश्‍वासक

कमी पाणी व अल्प खर्चात सकस धान्य, पशुधनासाठी दर्जेदार चारा व पुरेसा नफा देणारे पीक म्हणून खानदेशात दादर ज्वारीची ओळख आहे. काही शेतकऱ्यांनी उत्कृष्ट व्यवस्थापन, सुधारित वाणांद्वारे पिकात हातखंडा तयार केला आहे. त्यांच्याकडील धान्य व कडब्याला कायम चांगली मागणी असते.   खानदेशात रब्बी हंगामातील ज्वारीस दादर म्हटले जाते. तापी, गिरणा, गोमाई, पांझरा आदी नद्यांच्या काठी काळी कसदार जमीन आहे. पूर्वी या भागात पाऊस अधिक असायचा. नद्यांचे पाणी अनेकदा शेतांमध्ये शिरायचे. अशावेळी रब्बीत प्रतिकूल परिस्थितीत दादरचे पारंपरिक वाण नदीकाठी घेतले जायचे. काळ्या कसदार जमिनीत अपवाद वगळता कोरडवाहू दादर अधिक असते. काही शेतकरी सिंचन एकदाच करतात. दादर ज्वारीसाठी जळगावमधील चोपडा विशेष प्रसिद्ध तर अमळनेर, धुळ्यातील शिरपूर व नंदुरबारमधील शहादा व तळोदा या बाजार समित्या प्रसिद्ध आहेत. चोपडा तालुक्यात पेरणीक्षेत्र १५ हजार हेक्टरपेक्षा अधिक आहे. शेतकरी अनुभव देवेंद्र यांचा बीजोत्पादनात हातखंडा घाडवेल (ता. चोपडा, जि. जळगाव) गाव तापीकाठी आहे. देवेंद्र स्वतः शेतीचे व्यवस्थापन सांभाळतात. एकूण ७० एकर शेती आहे. यातील ३० एकर कोरडवाहू असून तीन सालगडी आहेत. सहा कूपनलिका, ट्रॅक्टर, पाच सालगडी आहेत. देवेंद्र कृषी पदवीधर असल्याने शेतीसाठी ज्ञानाचा उपयोग करून घेतात. त्यांचे ज्वारीचे नियोजन असे.

पाटील यांचे नियोजन सनपुले (ता. चोपडा) येथे तापी नदीकाठी किरण पाटील यांची ५० एकर काळी कसदार शेती आहे. ट्रॅक्टर, तीन सालगडी अशी यंत्रणा आहे. ३० ते ३५ वर्षांपासून ते कोरडवाहू क्षेत्रात दादर ज्वारी घेतात. चार कूपनलिका आहेत. केळी, ऊस आदी पिकेही असतात. दरवर्षी उडीद व मुगानंतर रिकाम्या झालेल्या सात एकरांत दिवाळीनंतर पेरणी होते. त्यांचे थोडक्यात नियोजन असे.

उत्पादन एकरी कडब्याच्या २०० पेंढ्या मिळतात. शेकडा साडेतीन हजार रुपये दर आहे. घरच्याच पशुधनासाठी त्याचा उपयोग होतो. एकरी किमान २५ हजार रुपये नफा या पिकात मिळतो. तीन वर्षांपासून सरासरी तीन हजार रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाले आहेत. संपर्क- किरण पाटील, ९४२०२०३०३४   कडब्याला महत्त्व

दर (प्रतिक्विंटल, रुपयांत) वर्ष   किमान  कमाल      सरासरी दर २०१९ २२००     ३४००         २८०० २०२० १६००      २८००        २४०० २०२१ २४००      ३४००         ३०००   ज्वारीचे सुधारित वाण महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाचे (राहुरी) संशोधन संचालक डॉ. शरद गडाख व डॉ. शरद गडाख यांनी दिलेली माहिती