सध्या सोयाबीन पिकावर पिवळा मोझॅक या विषाणूजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव आढळून येत आहे. या रोगाचा प्रादुर्भाव पिकाच्या फुलोरा अवस्थेत झाल्यास उत्पादनात ९० टक्क्यांपर्यंत उत्पादनात घट येऊ शकते. या रोगाचा प्रादुर्भाव पेरणीनंतर ७५ दिवसांपर्यंत झाल्यास नुकसानीत वाढ होते. रोगाची कारणे
हा रोग मूगबीन यलो मोझॅक विषाणू आणि मूगबीन यलो मोझॅक इंडिया या विषाणूच्या प्रजातीमुळे होतो. या विषाणूजन्य रोगाचा प्रसार व वहन पांढरी माशी या किडीमुळे होते. अनुकूल वातावरण, उबदार तापमान, दाट पेरणी, नत्रयुक्त खताचा अतिवापर. मोझॅक प्रादुर्भावग्रस्त झाडाची पानांचा काही भाग हिरवा, तर काही भाग पिवळसर होतो. पानामधील हरितद्रव्य कमी झाल्यामुळे अन्ननिर्मिती प्रक्रियेमध्ये बाधा येते. शेंड्यावरील पाने पिवळी पडून आकार लहान होतो. रोगग्रस्त झाडाला दाणे भरत नाहीत. अर्धे हिरवी पिवळी पाने असलेले झाड दुरून ओळखता येते. रोगप्रतिकारक आणि सहनशील जातींची (जेएस-२०-२९, जेएस-२०-३४, जेएस-२०-६९, जेएस-९५६०) लागवड करावी. रोगग्रस्त झाडे सुरवातीलाच काढून टाकावीत. रोगाचा प्रसार वाढणार नाही याची दक्षता घ्यावी. पांढरी माशी व अन्य रसशोषक किडींच्या देखरेखीकरता २५ बाय १५ सें.मी. आकाराचे पिवळे चिकट सापळे एकरी ३० ते ४० लावावेत. सुरवातीच्या काळात ५ टक्के निंबोळी अर्क या वनस्पतीजन्य कीटकनाशकाची फवारणी करावी. पांढऱ्या माशीचे नियंत्रण ः क्विनॉलफॉस (२५ टक्के इसी) २ मि.लि. प्रति लिटर पाणी (तामिळनाडू कृषी विद्यापिठाची शिफारस) शिफारशीनुसार संतुलित खताची मात्रा द्यावी. नत्रयुक्त खतांचा वापर अधिक केल्यास रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो. त्यांच्याद्वारे या रोगाचा प्रसारही वाढतो. शेती परिसरातील तणे व अन्य पूरक वनस्पतींचा नाश करावा. विषाणूजन्य रोगाचे वाहक किडीच्या आयुष्यक्रमात अडथळा निर्माण होतो. रसशोषक किडीच्या नियंत्रणाकडे काटेकोरपणे लक्ष द्यावे. टीप : अन्नद्रव्यांची कमतरता व रोगाची लक्षणे यातील फरक ओळखून त्वरित व्यवस्थापनाचे उपाय योजावेत. संपकर् : डॉ. प्रमोद मगर, ७७५७०८१८८५ (कृषी विज्ञान केंद्र, यवतमाळ )
