एखादे तंत्रज्ञान विकसित होणे आणि त्याचा प्रत्यक्ष जीवनामध्ये वापर होणे, यातील अंतर कमी करणे गरजेचे असल्याचे स्पष्ट मत ग्लेन डेव्हिस स्टोन व सहकाऱ्यांनी व्यक्त केले. त्यांनी ‘अ’ जीवनसत्त्वाने भरपूर असलेल्या जीएम भात जातीचा (गोल्डन राईस) विकास आणि लागवड होऊन गरीब व अ जीवनसत्त्वाची कमतरता असलेल्या मुलांचे मुख यातील अंतर प्रदीर्घ (सुमारे ३० वर्षे) असल्याचे आपल्या सर्वेक्षण अभ्यासातून पुढे आणले आहे. जनुकीय सुधारीत पिकांमुळे केवळ उत्पादनातील वाढच नव्हे, तर त्याची गुणवत्ताही वाढवणे शक्य आहे. जीवनसत्त्व ‘अ’ चे प्रमाण अधिक असलेला जनुकीय सुधारीत गोल्डन भात हा माणूस आणि प्राण्यांच्या आहारासाठी सुरक्षित असून, तसा परवाना फिलिपिन्स येथील नियंत्रकांनी नुकताच दिला. ‘अ’ जीवनसत्त्वाची कमतरता असलेल्या गरिबीच्या विळख्यातील भागांमध्ये या बीटा कॅरेटिनयुक्त भाताचा खूप उपयोग होऊ शकतो. मात्र, लागवडीतील अन्य अडचणींच्या झालेल्या एका अभ्यासामध्ये अ जीवनसत्त्वाच्या कमतरता असलेल्या कुटुंबांना गोल्डन भाताची लागवड करणे शक्य नाही आणि व्यावसायिक भात शेती करणारे शेतकरी त्याची लागवड करू इच्छित नसल्याचे स्पष्ट झाले आहे. आपल्या या संशोधनाविषयी माहिती देताना सेंट लुईस येथील वॉशिंग्टन विद्यापीठातील सामाजिक सांस्कृतिक मानववंशशास्त्र आणि पर्यावण शास्त्राचे प्रोफेसर ग्लेन डेव्हिस स्टोन यांनी सांगितले, की अनेक कुटूंबातील मुलांमध्ये ‘अ’ जीवनसत्त्वाची कमतरता दिसून येते. मात्र अडचणीचा मुद्दा असा आहे, की त्यातील अनेकांकडे भात लागवडीसाठी अजिबात शेती नाही. पर्वतीय प्रदेशातील अनेक कुटूंबेही त्याची लागवड करत नाहीत, कारण ही जात सखल भागातील आयआर-६४ आणि आरएससी-८२ या जातीच्या संकरातून तयार करण्यात आली आहे. पोषकतेच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या असलेल्या या गोल्डन भात जातींच्या विकासामध्ये कार्यरत संशोधकांच्या दृष्टीने त्याला परवाना मिळणे ही बाब मैलाचा दगड ठरली आहे. विकसनशील देशांमधील अशा प्रकारची ही पहिली मान्यता आहे. हा भात विकसित होऊनही तीन दशके होत आली आहेत. मात्र, विविध अडचणींमुळे प्रत्यक्ष लाभार्थी ठरणाऱ्या गरीब कुटुंबांपर्यंत तो पोचू शकला नसल्याचे स्टोन यांनी सांगितले.
आपण सामान्यतः २००२ मध्ये गोल्डन भात खाण्यासाठी तयार झाल्याचे म्हणतो, ते मूर्खपणाचे आहे. अगदी २०१७ मध्ये आंतरराष्ट्रीय भात संशोधन संस्थेच्या (IRRI) अहवालानुसार, आशियासाठी योग्य ठरतील अशा भातजातींमध्ये त्याचे यशस्वी रूपांतरण व्हायचे असल्याचे मान्य करण्यात आले आहे. त्यात राष्ट्रीय नियामकांकडून परवानगी मिळणे आणि प्रत्यक्षामध्ये त्याची लागवड होऊन ज्यांच्यामध्ये ‘अ’ जीवनसत्त्वाची कमतरता आहे, अशा समुदायांमध्ये त्याचा वापर होऊन सुधारणा होणे, ही किती दूरची गोष्ट आहे. - स्टोन आणि ग्लोव्हर.
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.