प्रयत्नशील व प्रयोगशीलतेचा पडूळ कुटुंबाचा आदर्श

लाडसावंगी (जि.. औरंगाबाद) येथील प्रयोगशील, जिद्दी, सातत्याने प्रयत्नशील व प्रतिकूल परिस्थितीत मार्ग काढणारे कुटुंब म्हणून पडूळ यांची ओळख आहे. मोसंबी, डाळिंबाच्या सातत्यपूर्ण व सुनियोजित व्यवस्थापनातून, तंत्रज्ञान, सिंचन व उत्पादनातून त्यांनी आर्थिक सक्षमता मिळवली आहे. त्यातून पूरक व्यवसाय सुरू करून उत्पन्नाचे मार्गही प्रशस्त केले. औरंगाबाद जिल्ह्यात जालना जिल्ह्याच्या सीमेवर लाडसावंगी गाव आहे. प्रतिकूल परिस्थितीशी मुकाबला करून शेतीत प्रयोगशील म्हणून गावातील पडूळ कुटुंब परिचित आहे.कुटुंबातील नारायणराव यांना गणेश व बाबासाहेब अशी दोन मुले आहेत. कुटुंबात सुमारे दहा सदस्य आहेत. पैठण-भोकरदन महामार्गालगत सुपीक व मध्यम स्वरूपाची सुमारे २० एकर शेती आहे. सन २००७ पर्यंत कोरडवाहू असलेल्या शेतीत कपाशी, बाजरी, मका आदी पिकं घेतली जायची. त्यामुळे कर्ज उचल व उत्पादन हाती आलं की सव्याज परतफेड करणे हे ठरलेलं असायचं. या विवंचनेतून सावरण्यासाठीच पडूळ कुटुंब फळशेतीकडे वळले. सन २००७ मध्ये शिवारातील बाबवाडी धरणामुळं मग फळशेतीची घडी बसण्यास मदत झाली. मोसंबी, डाळिंबाची जोपासना बाबासाहेब व गणेश या दोन्ही भावंडांनी २००७ मध्ये १६ बाय १६ फूट अंतरावर न्युसेलर मोसंबीची चार एकरांवर तर २०१४-१५ मध्ये काटोल गोल्ड या वाणाची सहा एकरांत लागवड केली. सन २०११ मध्ये भगवा डाळिंबाची एक एकरांत लागवड केली. अलीकडील वर्षांत पुन्हा दीड एकर व त्यानंतर २०१८-१९ मध्ये दोन एकरांत पुन्हा डाळिंब लावले आहे. दोन्ही फळपिकांसाठी साधारण १५ एकर क्षेत्र दिलं आहे. उर्वरित पाच एकरांत कपाशीसह अन्य खरीप व रब्बी पिके होतात. सुरवातीला माती परीक्षण करून अन्नद्रव्यांची कमतरता जाणून घेत तज्ज्ञांकडून सल्ला घेतला. त्यादृष्टीने पूर्तता करणं सुरू केलं. सेंद्रिय खत अधिकाधिक उपलब्ध व्हावं यासाठी शेण व गोमुत्रासाठी जवळपास सात ते आठ गायींचे पालन होते. व्यवस्थापनातील बाबी

मोसंबीचे एकूण उत्पादनक्षम झाडांतून व क्षेत्रातून ३५ ते ५० टनांपर्यंत तर डाळिंबाचे १२ ते २२ टनांपर्यंत उत्पादन घेतात. मागील तीन वर्षात मोसंबीला किलोला २२ ते ३५ रुपये. तर डाळिंबाला ४० ते कमाल ८० रुपयांपर्यंत दर मिळाला. लॉकडाउनच्या काळात दोन वेळा औरंगाबाद शहरात मोसंबीच्या थेट विक्रीचा प्रयत्न केला. परंतु फार काळ तो सुरू ठेवला नाही. त्याऐवजी बाग थेट बागवानाला देण्याचं तंत्र अवलंबतात. डाळिंबाची विक्री सुरवातीच्या काळात नाशिक, सोलापूर, राहता, वाशी आदी मार्केटमध्ये केली. अलीकडील तीन वर्षांत डाळिंब जागेवरच व्यापाऱ्यांना देण्यात येत आहे.

सिंचन व तंत्रज्ञान सिंचनासाठी तीन विहिरी, दोन शेततळे, सौर पंप दोन विहिरींवर बसविले आहेत. संपूर्ण क्षेत्र ठिबकवर आणले. तिन्ही विहिरींचे पाणी पाइप लाईनद्वारे जोडले. शेतालगत वाहणाऱ्या ओढ्यावर शासकीय योजनेतून बांधलेला सिमेंट बंधारा फळबागांसाठी आधारवड ठरला आहे. संपूर्ण शेती तांत्रिक पद्धतीने व कमी मजूरबळाच्या साहाय्याने करण्याचे नियोजन असते. नामांकित कंपनीचा ठिबक संच, सॅण्ड फिल्टर, ट्रॅक्‍टर ब्लोअर, ट्रॅक्‍टरचलीत सर्व यंत्रे, कांदा चाळ, स्लरी आदी सुविधा आहे. फळबागांनी केले सक्षम शेतीला जोड म्हणून ‘समर्थ अर्थमुव्हर्स’ हा बाबासाहेब यांनी व्यवसाय सुरू केला. परंतु तो सुरू करण्याची क्षमताच मुळात फळपिकांमुळे आल्याचे ते सांगतात. सन २०१४ मध्ये मोसंबीतून मिळालेल्या उत्पन्नातूनच ‘जेसीबी यंत्र’ खरेदी केले. ट्रॅक्‍टर व्यवसायही केवळ फळपिकांमुळे उभा करू शकल्याचे बाबासाहेब सांगतात. गावात तीन मजली व्यावसायिक इमारत उभी राहते आहे ती देखील फळपिकांनी दिलेल्या साथीमुळेच. गाव ‘पोकरा’ योजनेत समाविष्ट असल्याने अलीकडे शेडनेटचे ‘फाउंडेशन’ही उभारून ठेवले आहे. त्यामध्ये ढोबळी मिरची व काकडी पिकांचे नियोजन आहे. याशिवाय कृषी गोल्ड ॲग्रोटेक प्रोड्यूसर कंपनी तसेच समर्थ शेतकरी गट उभा करण्यात बाबासाहेबांची महत्त्वाची भूमिका आहे. अलीकडेच गटांतर्गत अवजार बॅंकेसाठी अर्ज केला आहे. कंपनी अंतर्गत गहू प्रक्रियेत उतरण्याचा मानस आहे. संपर्क- बाबासाहेब पडूळ- ९९७५२१६९९९