डाळिंबातील फॉस्फोनीक ॲसिड अवशेष समस्या

बाजारपेठेत स्फुरदयुक्त विविध घटक त्यांच्या रासायनिक रचनेनुसार खत व बुरशीनाशक म्हणून ओळखले जातात. त्यांचा वापर कोणत्या उद्दीष्टासाठी करायचा हे माहीत असणे अत्यंत गरजेचे झाले आहे. अन्यथा परदेशात डाळिंब निर्यात करताना त्यांची अवशेष मर्यादा ही गंभीर समस्या होऊ शकते. स्फुरद (फॉस्फरस) हे सर्व सजीवांच्या वाढीसाठी आणि सर्वांगीण विकासासाठी आवश्यक असलेले प्रमुख अन्नद्रव्य आहे. ते निसर्गतः असेंद्रिय फॉस्फोरिक फॉस्फेट खडकांमध्ये आढळून येते. फॉस्फरसचा सर्वात महत्त्वाचा व्यावसायिक वापर म्हणजे फॉस्फोरिक ॲसिडपासून फॉस्फेटयुक्त खते तयार करणे व फॉस्फाइटयुक्त बुरशीनाशकांची निर्मिती करणे हा होय. फॉस्फोरस आधारित बुरशीनाशके फॉस्फोरस आम्ल, फॉस्फोसाइट, फॉस्फोनाइट किंवा फॉस्फोनेट यांसारख्या नावांनी ओळखली जातात. मात्र फॉस्फोरिक ॲसिड आणि फॉस्फरस ॲसिड यामध्ये सुस्पष्ट असा फरक आहे. फॉस्फोरिक ॲसिड हे अन्नद्रव्य म्हणून उपयुक्त आहे. तर फॉस्फरस ॲसिड प्रामुख्याने बुरशीनाशकांमध्ये वापरले जाते. फॉस्फोरिक ॲसिड आणि फॉस्फोरस ॲसिड यांच्या नावांमध्ये असणारे साध्यर्म हे दिशाभूल करणारे ठरू शकते. फॉस्फोरिक ॲसिड आणि फॉस्फोरस आम्ल यातील फरक.

अन्न पदार्थांमधील फॉस्फाइटच्या कमाल मर्यादेवर निर्बंध आहेत. युरोपीय महासंघाने डाळिंबासाठी २ मिलीग्रॅम प्रतिकिलो इतकी कमाल मर्यादा (एमआरएल) फॉस्फाइटच्या वापरासाठी निश्‍चित केली आहे. त्यापेक्षा अधिक प्रमाण असल्यास फळांचे कंटेनर स्वीकारण्यास युरोपीय देशांनी स्पष्ट नकार दिला आहे. त्यामुळेच फॉस्फरस समूहातील विविध उत्पादनांची सर्वसमावेशक यादी प्रसिद्ध करणे जरूरीचे ठरले आहे. ज्यामध्ये फॉस्फाइट समूहातील सुरक्षित उत्पादनांचा समावेश असेल. त्यामुळे शेतकऱ्यांना आपल्या शेतमालाता (डाळिंबात) फॉस्फाईटची कमाल मर्यादा नियंत्रित ठेवणे शक्य होईल.

फॉस्फाईटबाबत अत्यंत महत्त्वाचे

फाॅस्सफरस समूहातील उत्पादनांची वैशिष्ट्ये

फॉस्फाइट हे खत नाही 

संपर्क ः ०२१७ - २३५४३३० (लेखक राष्ट्रीय डाळिंब संशोधन केंद्र, सोलापूर येथे कार्यरत आहेत.)