वातानुकुलित, स्वयंचलित सोळाहजार पक्षांची पोल्ट्री !

अपंगत्व आल्यानंतरही उभारी अपघातात पाय काढावा लागल्याने पायी शाळेत जाणेही शक्य होत नव्हते. मित्रासोबत सायकलवर मागे बसून शाळेत जाण्यास सुरवात केली. एक दिवस मित्राने सायकलवर बसवून उतारावर सोडून दिली. मग अपघाताने का होईना सायकल चालवता येऊ लागली. त्यातून जीवनाला गती मिळाली. पत्नीच्या सांगण्यावरूनच आयटीआय अभ्यासक्रम पूर्ण केला. डुकरे चारचाकीही उत्तम चालवतात. संपूर्ण वाटचालीत पत्नीची साथ अत्यंत मोलाची राहिल्याने उभारी घेता आल्याचे त्यांनी सांगितले.
आपल्या पोल्ट्री शेडमध्ये डुकरे दांपत्य
आपल्या पोल्ट्री शेडमध्ये डुकरे दांपत्य

पायाला अपंगत्व आल्यानंतरही हताश न होता जिद्दीने उत्तम डुकरे (औरंगपूर, जि. पुणे) यांनी पोल्ट्री व्यवसायाला वाहून घेतले. सुमारे १२ वर्षांच्या प्रवासात त्यांनी सोळा हजार पक्षी संगोपनाची क्षमता तयार करीत पोल्ट्री वातानुकूलित, स्वयंचलित केली आहे. पत्नीच्या समर्थ साथीतून पोल्ट्रीच्या करार शेतीत मजबूत पाय रोवले आहेत.  पुणे जिल्ह्यातील औरंगपूर (ता. जुन्नर) येथील उत्तम डुकरे पाचवीत शिकत असताना पायाला लाकूड लागण्याचे निमित्त झाले. जखम वाढत गेली. संपूर्ण पाय काढावा लागला. पण, प्रचंड मनोबल ठेवत महाविद्यालयीन शिक्षण व ‘आयटीआय’ (इलेक्ट्रॉनिक्स) चा अभ्यासक्रम पूर्ण केला. टीव्ही व तत्सम उपकरणे दुरुस्तीचे केंद्र सुरू केले.  गुण कामी आले  एका पायाच्या आधारे दैनंदिन कामे व व्यवसाय करणे ही सोपी गोष्ट नव्हती. पण, इच्छाशक्ती, जिद्द भक्कम होती. उत्पन्नाचा स्त्रोत वाढावा म्हणून उत्तम यांनी पत्नी सौ. संगीता यांच्या मदतीने २००७ मध्ये पोल्ट्री व्यवसाय सुरू केला. गेल्या बारा वर्षांच्या प्रवासात चिकाटीने झोकून देऊन काम केले. त्यामुळेच व्यवसायात भक्कम पाय रोवणे शक्य झाले.  उत्तम डुकरे यांच्या पोल्ट्रीचा व्हीडिअो (video)  पोल्ट्री व्यवसाय दृष्टिक्षेपात 

  • शेडस- २०० बाय ३० फूट १५० बाय ४० फूट 
  • एकूण पक्षी- १६ हजार (ब्रॉयलर). दोन शेडसमध्ये विभागणी  करार शेती 
  • कंपनी एक दिवसाचे पिलू देते 
  •  साधारण ३६ दिवसांत (वातानुकूलित स्थितीत) ते वाढवून कंपनीला दिले जाते. 
  • विविध कंपन्यांसोबत करार करण्याचे अनुभव 
  • मिळालेले दर- 
  • सहा रुपये प्रतिकिलो 
  • खाद्याच्या काटेकोर नियोजनातून त्यात बचत केल्यास 
  • मरतूक कमी ठेवल्यास-  ८ रुपये 
  • आता पोल्ट्री एसी केल्याने एकूणच दर कंपनीने वाढवून दिले आहेत. 
  •  पोल्ट्री वातानुकूलित (आठ हजार पक्ष्यांचे शेड) दुसऱ्या शेडचे एसी काम सुरू 
  • पक्षिखाद्य, पाणी, तापमान नियंत्रण या अनुषंगाने संपूर्ण ॲटोमेशन   
  •  बोनस उत्पन्न 
  • प्रतिबॅचमधून आठ ट्रॉली कोंबडी खत. चार हजार हजार रुपये प्रतिट्रॉली दराने ३० ते ३२ हजार रुपयांचे उत्पन्न. निर्जंतुकीकरण औषधे, चुना, पोल्ट्री बेडसाठीचे तूस आदी खर्च त्यातून भागतो. खतासाठी 
  • व्यापारी बुकिंग करतात. घरच्या शेतीतही वापर.  मनुष्यबळ 
  • पती-पत्नी. एक मजूर सोबतीला. 
  • आई झुंबराबाई, वडील लक्ष्मण, भाऊ संतोष व पत्नी मनीषा पशुपालन आणि शेती पाहतात. 
  • व्यवसाय वाढ 

  • सुरुवातीला चार हजार पक्ष्यांच्या संगोपनापासून सुरुवात. उत्तम व्यवस्थापनातून चांगले आर्थिक उत्पन्न मिळाले. नफ्यातून पक्षी वाढविले. 
  • मिळालेल्या पैशातून एक एकर जमीन खरेदी 
  • गुंतवणूक  एसी व ॲटोमेशनसाठी (जनरेटरसह) तीस लाख रुपये. शेड घरचेच असल्याने जागेचा खर्च नाही. दोन्ही शेडस बांधणी व व्यवसाय विस्तारासाठी कर्ज. प्रत्येक बॅचमधील थोडे थोडे पैसे शिल्लक ठेवत ते फेडले.  ‘एसी’ तंत्र 

  • शेड प्लॅस्टीक पेपरने बंद. एका बाजूने पाच कूलिंग पॅडस. केवळ पॅडमधूनच हवा आत जाण्याची व्यवस्था. दुसऱ्या बाजूला एक्झीट फॅन. शेडमधील हवा खेचून बाहेर सोडली जाते. 
  • कूलिंग पॅडवर सोडण्यात आलेल्या पाण्यामुळे शेडमध्ये थंड हवा येते. 
  • ॲटोमेशन तंत्र 

  • कंट्रोल पॅनल, सेंसर 
  • खाद्य पुरविण्यासाठी फिडींग लाइन, पाणी आणि औषध देण्यासाठी निपल सिस्टिम 
  • तंत्रज्ञान वैशिष्ट्ये 

  • कूलिंग पॅडवर सोडण्यात येणारे पाणी फिल्टर करण्यासाठी भूमिगत टाक्या 
  • पक्ष्यांना उष्णता देण्यासाठी गॅस हीटर 
  • पिण्याच्या पाण्यासाठी पाच हजार लिटर आणि व्हॅक्सीनेशनसाठी पाचशे लिटरची टाकी 
  • एसीचा वीजपुरवठा खंडित होऊ नये यासाठी २५ केव्हीचा जनरेटर संच 
  • आवश्‍यकतेनुसार आर्द्रता, तापमान नियंत्रित 
  • यंत्रणेत तांत्रिक बिघाड झाला तर बेल वाजते. 
  • एक व्यक्ती संपूर्ण व्यवस्थापन पाहू शकते. 
  • गरजेनुसार प्रकाश व्यवस्थेसाठी पडदे, मंद प्रकाशासाठी निळ्या रंगाच्या बल्बचा वापर 
  • पक्षी संगोपनातील ठळक बाबी 

  • बॅच सुरू करण्यापूर्वी दोन दिवस आधी शेड रसायनांद्वारे निर्जंतूक. (चुना, फॉरमॅलीन) 
  • सुमारे १५ दिवसांनंतर लहान पक्षी बाजूला काढून प्रतवारी. कारण मोठे पक्षी लहानांना खाद्य खाऊ देत नाहीत. खाद्य आणि पाण्याची भांडी काढून घेत स्वयंचलित खाद्य व पाण्याची यंत्रणा सुरू. त्यानंतर पोल्ट्रीतील मानवी हस्तक्षेप बंद. वातानुकूलित यंत्रणा सुरू. 
  • गरजेनुस कंट्रोल पॅनेलच्या सेटिंगमध्ये बदल. पक्ष्यांना सर्दी झाल्यास कूलिंग पॅडवरच सर्दीचे औषध फवारले जाते. 
  • एसी शेडचे झालेले फायदे 

  • खाद्याची नासाडी थांबली. 
  • खाद्य टाकण्यासाठी एका माणसाचा वेळ वाचतो. 
  • शेडमध्ये दीडपट अधिक पक्षी ठेवणे शक्य 
  • पक्ष्यांची वाढ होण्याचा कालावधी संरक्षित वातावरणामुळे सुमारे ८ ते १० दिवसांनी कमी 
  • ४२ ते ४५ व्या दिवशी मिळणारे आवश्‍यक वजन ३५ व्या दिवशी मिळते. 
  • उन्हाळ्यात होणारी पक्ष्यांची मरतूक, ‘व्हायरल इन्फेक्शन’चे धोके कमी झाले. 
  • उग्र वास नाहीसा झाला  एसी पोल्ट्रीमुळे उग्रवासाच्या त्रासापासून परिसरात सर्वांना सुटका मिळाली आहे. स्वयंचलित यंत्रणेमुळे पाणी सांडत नसल्याने शेड कोरडे राहते. त्यामुळे माशाही येत नाहीत. मृत पक्ष्यांची विल्हेवाट लावण्यासाठी खड्डा घेतला आहे.  अपंगत्व आल्यानंतरही उभारी  अपघातात पाय काढावा लागल्याने पायी शाळेत जाणेही शक्य होत नव्हते. मित्रासोबत सायकलवर मागे बसून शाळेत जाण्यास सुरवात केली. एक दिवस मित्राने सायकलवर बसवून उतारावर सोडून दिली. मग अपघाताने का होईना सायकल चालवता येऊ लागली. त्यातून जीवनाला गती मिळाली. औरंगपूर ते आळंदी असा ६० किलोमीटर प्रवास सायकलवरून केला. सायकल, एसटी असा जमेल तसा प्रवास करून कला शाखेच्या पदवीचे पहिल्या वर्षापर्यंत शिक्षण घेतले. जुनी टू व्हीलर घेतली. त्यात आवश्‍यक बदल केले. सहा वर्षे पिठाची गिरणी चालविली. पत्नीच्या सांगण्यावरूनच आयटीआय अभ्यासक्रम पूर्ण केला.  डुकरे चारचाकीही उत्तम चालवतात. संपूर्ण वाटचालीत पत्नीची साथ अत्यंत मोलाची राहिल्याने उभारी घेता आल्याचे त्यांनी सांगितले.  संपर्क- उत्तम डुकरे - ७०२०२५०१९८   

    Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

    ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

    Related Stories

    No stories found.
    Agrowon
    agrowon.esakal.com