अकरा ‘सेन्सर्स’ सह ‘वेदर स्टेशन’ द्वारे युवा शेतकऱ्याची शेती

वडाळी नजीक (ता.निफाड, जि. नाशिक) येथील रोशन झाल्टे या युवा द्राक्ष बागायतदाराने आपल्या बागेत अत्याधुनिक ‘वेदर स्टेशन’ उभारले आहे. त्याअंतर्गत ११ सेन्सर्सचा वापर करून हवामानाच्या निकषांचा डाटा तपासणे, त्यानुसार योग्यवेळी योग्य निर्णय घेऊन बागेचे व्यवस्थापन करणे व निर्यातक्षम द्राक्षांचे उत्पादन वाजवी खर्चात करणे शक्य झाले आहे. ‘प्रिसीजन फार्मिंग’ चा हा आदर्श नमुना म्हटले पाहिजे.   नाशिक जिल्ह्यातील वडाळी नजीक (ता. निफाड) येथील झाल्टे कुटुंबाने १९८० दरम्यान एक एकरांत थॉंमसन , अनाबेशाही वाणाच्या लागवडीतून द्राक्षशेतीचा पहिला प्रयोग केला. कुटुंब विभागल्यानंतर स्व. यादवराव झाल्टे यांच्याकडे द्राक्षशेती आली. मुले अनिल व विश्वास यांच्या मदतीने लागवड टप्प्याटप्प्याने वाढविली. आज त्यांची तिसरी पिढी रोशन व राकेश प्रयोगशीलतेने राबत असून द्राक्षाखालील क्षेत्र १५ एकर क्षेत्रावर गेले आहे. कुटुंबाच्या द्राक्षशेतीचा केंद्रबिंदू

तिसऱ्या पिढीने धरली आधुनिक तंत्राची कास आर्थिक परिस्थिती बेताची असताना कुटुंबातील रोशनने २००८ साली वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठातून ‘कृषी अभियांत्रिकी’ ची (बी.टेक) पदवी मिळवली. नोकरीच्या मागे न लागता २०११ पासून प्रयोगशील द्राक्ष शेतीचा ध्यास घेतला. वडील अनिल व काका विश्वास यांचे मार्गदर्शन तर भाऊ राकेशची साथ मिळत गेली. झपाटून पूर्ण वेळ जबाबदारी स्वीकारत बदलत्या द्राक्षशेतीचा अभ्यास केला. आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे द्राक्षसल्लागार रॉड्रीगो ओलीव्हा यांच्या मार्गदर्शनातून द्राक्षशेतीतील संकल्पना अजून विस्तारली. माती व तुटीचे सिंचन व्यवस्थापन या विषयाचा सविस्तर अभ्यास होऊन नवी दिशा मिळाली. उभारले ‘वेदर स्टेशन’ रोशन यांनी अलीकडे अत्याधुनिक स्वयंचलित हवामान केंद्र अर्थात वेदर स्टेशनची उभारणी आपल्या बागेत केली आहे. त्यातून उपलब्ध होणाऱ्या हवामान घटकांच्या विविध तपशीलाआधारे बागेचे व्यवस्थापन अत्यंत काटेकोर व वेळेवर करणे शक्य झाले आहे. वेदस स्टेशन प्रणालीची रचना भाग १

भाग २ प्रणालीत ११ सेन्सर्स व त्यांचे कार्य 1  व २-मुळांच्या कक्षेभोवती ओलावा- एक सेन्सर -जमिनीखाली एक फुटांवर दुसरा- जमिनीखाली २ फुटांवर ३- मातीचे तापमान (जमिनीच्या ६ इंच खोल) ४- हवेतील तापमान ५- हवेतील आर्द्रता ६- हवेचा दाब ७- वेलीच्या पानाचा ओलावा ८- सूर्यप्रकाशाची तीव्रता ९- पर्जन्यमान १०- हवेचा वेग ११- हवेची दिशा भाग ३ मोबाईलवर पाहण्याची सोय

विभाग-  १ शेत- यात अहवाल, माझे शेत व हवामान असे तीन उपविभाग अहवाल-  दिवसाचा सरासरी मातीचा ओलावा, कमी व जास्त तापमानाची सरासरी, प्रत्येक तासातील तापमान, आर्द्रतेची किमान, कमाल सरासरी, आर्द्रतेची ताशी टक्केवारी, पानांचा ओलावा, बाष्पीभवन स्थिती, रोग व किडीचा अंदाज माय फार्म - ११ सेन्सर्सच्या माध्यमातून अचूक तपशील पाहता येतात. यात स्थितीदर्शक हिरवा, पिवळा व लाल रंगाद्वारे सूचना उदा. हिरवा रंग- मुळांच्या कक्षेभोवती जमिनीत पुरेसा ओलावा पिवळा रंग- सिंचन करू शकता. लाल रंग- झाड पाण्याच्या ताणाखाली गेले आहे. सेन्सरनिहाय पर्यायांवर क्लिक केल्यास ताजी व मागील माहितीही पाहता येते. हवामान: यात पुढील पाच दिवसांचा स्थानिक हवामान अंदाज तसेच पुढील १२ तासांतील प्रत्येक तासनिहाय हवामान व पुढील ७ दिवसांच्या बाष्पीभवन वेगाचा अंदाज  विभाग २-कॅलेंडर:  छाटणी ते काढणी दरम्यान फवारणी, खते व पाणी यासंबंधीच्या कामकाजाच्या नोंदी ठेवता येतात. विभाग ३-किडी- रोग हवामान बदलांमुळे संभाव्य कीड रोगांचा प्रादुर्भाव, धोका व त्यानुसार फवारणी नियोजन करता येते. तात. विभाग ४- विश्लेषण यात डोळे फूट, काडी विरळणी, सबकेन, शेंडा मारणे, फुलोरा, फळधारणा, मण्यांची वाढ,पाणी उतरणे, काढणी आदी पीक अवस्था व कॅलेंडरप्रमाणे पाणी, खत, फवारणी व हवामान नोंदी समाविष्ट. त्यानुसार व्यवस्थापन कोणते करायचे याची निर्णयक्षमता तयार होते. विभाग ५-बातम्या द्राक्ष शेती संबंधित अधिक उपयुक्त माहिती पाहता येते. -मातीच्या प्रकारानुसार प्लॉटनिहाय मातीच्या अनुषंगाने उपयोगी सेन्सर्स बसवले आहेत. वेदर स्टेशनचे झालेले फायदे

प्रतिक्रिया द्राक्षवेलीच्या वरील भागाबरोबरच जमिनीच्या खालील भागाकडेही तेवढेच लक्ष देणे गरजेचे असते हे रॉड्रीगो यांच्याकडून शिकलो. त्यानुसार व्यवस्थापन करतो. पुढील टप्प्यात ‘ऑटोमेशन’चे नियोजन आहे. - रोशन झाल्टे ९४२२९३१३७८