खाऱ्या पाण्याचे गोड्या पाण्यात रूपांतरणासाठी कार्यक्षम यंत्र विकसित

खाऱ्या पाण्याचे रूपांतर गोड्या पाण्यामध्ये करणारी सौर ऊर्जा चलित यंत्रणा अमेरिकेतील मॅसेच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी येथील संशोधकांनी विकसित केली आहे. ही यंत्रणा प्रति वर्गमीटर सौर ऊर्जा ग्रहणामध्ये प्रति तासाला १.५ गॅलन (५.७८ लिटर) पेक्षा अधिक पिण्यायोग्य पाणी तयार करते. सागरी किनाऱ्याच्या परिसरातील गोड्या पाण्याची कमतरता असलेल्या भागांसाठी ही यंत्रणा स्वस्त आणि कार्यक्षम ठरणार आहे. हे संशोधन ‘जर्नल एनर्जी ॲण्ड एन्व्हायर्न्मेंटल सायन्स’मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे. अमेरिकेतील मॅसेच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी आणि चीन येथील शांघाय जियावो तोंग विद्यापीठ येथील आचार्य पदवीचे विद्यार्थी लिनॅन झांग, लिन झाओ, पोस्टडॉ झेनयुवान क्षू यांच्यासह प्रो. इव्हलिन वांग आणि आठ सहकाऱ्यांनी खाऱ्या पाण्याच्या गोड्या पाण्यामध्ये रूपांतरणासाठी यंत्र विकसित केले आहे. अशी आहे ही यंत्रणा या यंत्रणेमध्ये चपट्या व अनेक थरांमध्ये असलेल्या सपाट सौर बाष्पके आणि वाफेचे पाण्यामध्ये रूपांतर करणारे कंडेन्सर्स यांचा वापर एका उभ्या प्रतलामध्ये केलेला आहे. वरील भागामध्ये पारदर्शक एअरोजेलचे उष्णतारोधक आवरण लावण्यात आले आहे. यामध्ये प्रत्येक टप्प्यामध्ये आधीच्या टप्प्यातून शिल्लक राहिलेली उष्णता ऊर्जा पुढील थरांमध्ये वापरली जात असल्याने ऊर्जा वाया जात नाही. संशोधकांनी तयार केलेल्या प्रात्यक्षिक यंत्रामध्ये सूर्य प्रकाशातील ऊर्जेचा पूर्ण वापर पाण्याची वाफ करण्यासाठी होतो. या यंत्राची कार्यक्षमता ३८५ टक्के ऊर्जा रुपांतरणाची असल्याचे आढळले आहे. बाष्पापासून पाणी तयार होतेवेळी बाष्पातील उष्णता उत्सर्जित होते. एकापेक्षा अधिक टप्प्याच्या या यंत्रामध्ये पुढील टप्प्यामध्ये या उष्णतेचा वापर केला जातो. एमआयटीच्या इमारतीवरील प्रारूप यंत्रामध्ये अशा प्रकारचे दहा टप्पे आहेत. या यंत्रातून तयार झालेले पाणी शहराच्या पिण्याच्या पाण्यापेक्षाही अधिक चांगले असल्याचे आढळले आहे. त्यांचा रूपांतरण दर प्रति वर्गमीटर जागेसाठी ५.७८ लीटर पाणी (१.५२ गॅलन प्रति ११ वर्गफूट क्षेत्र)आहे. हा दर सध्याच्या अन्य कोणत्याही सौर ऊर्चा चलित यंत्रापेक्षा अधिक असल्याचा दावा संशोधक वांग यांनी केला आहे. यंत्रणेची कार्यक्षमता वाढवताना...

निक्षारीकरण यंत्राची मूलभूत कल्पना डाव्याबाजूला असलेल्या उष्णतारोधक पारदर्शक थरातून सूर्यप्रकाश आत घेतला जातो. त्यामुळे आतील काळ्या रंगाच्या उष्णता शोषक पदार्थ तापतो. ती उष्णता आतील निळ्या रंगामध्ये दर्शवलेल्या भागामध्ये येते. येथे पाणी उकळून त्याचे वाफेत रूपांतर होते. त्यानंतर करड्या रंगामध्ये दर्शवलेल्या पृष्ठभागावर कंडेन्स होते. येथे वाफेचे रूपांतर पुन्हा पाण्यामध्ये होते. हे पिण्यायोग्य पाणी असते.