कमी कालावधी, कमी मनुष्यबळ, कमी जागेत आधुनिक तंत्रज्ञानाद्वारे दर्जेदार रोपे तयार करण्याचा प्रयोग यवतमाळ जिल्ह्यातील सिंगद येथील मध्यवर्ती रोपवाटिकेने यशस्वी राबविला आहे. पुसद वन विभागांतर्गत या हायटेक रोपवाटिकेत दरवर्षी विविध वृक्षांच्या एक ते सव्वा लाख गुणवत्तापूर्ण रोपांची निर्मिती होते. आत्तापर्यंत तीन लाखांपर्यंत रोपनिर्मिती झाली आहे. शेतकऱ्यांना वन महोत्सवाच्या माध्यमातून सवलतीच्या दरांत तसेच मागणीनुसारही रोपे उपलब्ध करून देण्यात येत आहेत. महाराष्ट्रातील वनक्षेत्र वाढविण्यासाठी राज्य शासनाने तीन वर्षांत ५० कोटी वृक्ष लागवडीचा महत्त्वाकांक्षी कार्यक्रम हाती घेतला आहे. पुसद वन विभागाला यंदा ३१.७६ लाख वृक्ष लागवडीचे उद्दिष्ट देण्यात आले आहे. पुसद वन विभागात सात वन परिक्षेत्र आहेत. रोपांची गरज भागविण्यासाठी पारंपरिक रोपवाटिका वन विभागाने विकसित केल्या आहेत. मात्र नियंत्रित वातावरण तंत्राच्या अभावामुळे त्यांना काही मर्यादा पडतात. अशा रोपवाटिकांचे काम ऑक्टोबरमध्ये सुरू होते. रोपांची निर्मिती प्लॅस्टिक पिशव्यांत करण्यात येते. मर्यादित प्रमाणात रोपे तयार होताना मोठ्या मनुष्यबळाची गरज भासते. सर्व अडचणी लक्षात घेऊन घेऊन कमी वेळेत, कमी जागेत, कमी मनुष्यबळात दर्जेदार रोपे तयार करण्यासाठी उपवनसंरक्षक अरविंद मुंढे यांनी पुढाकार घेतला. ‘आयएफएस’ ही शासकीय सेवेतील सन्मानाची परीक्षा ते २०१३ मध्ये उत्तीर्ण झाले आहेत. पुसद-नागपूर राज्य मार्गावरील सिंगद (ता. दिग्रस) येथील मध्यवर्ती रोपवाटिकेत हायटेक रोपवाटिकेची ऑक्टोबर २०१७ मध्ये उभारणी झाली. अशी आहे ‘हायटेक नर्सरी’
यांची रोपे उपलब्ध
रोपनिर्मिती क्षमता सिंगद येथील या हायटेक नर्सरीत प्रतिबॅचमध्ये ४५ हजार रोपे तयार होतात. तीन महिन्यांत एक बॅच पूर्णत्वास जाते. अशा प्रकारे वर्षभरात एक लाख ते सव्वालाख रोपे उत्पादित होतात. ही रोपे थेट जमिनीत वा पिशव्यांत लावता येतात. या नर्सरीतून आत्तापर्यंत सुमारे तीन लाख रोपांची निर्मिती करण्यात आली आहे. उपवनसंरक्षक मुंढे यांच्या मार्गदर्शनात वन परिक्षेत्राधिकारी आनंद धोत्रे, क्षेत्र सहायक प्रकाश जाधव येथील देखभाल करतात. अन्य सुविधा या नर्सरीसाठी कायम विजेची आवश्यकता असते. विजेचा खंडित प्रवाह टाळण्यासाठी सौरऊर्जा पॅनेल्स उभारण्यात आले आहेत. पाण्याची गरज ओळखून विहीर खोदून १५ हजार लिटर क्षमतेच्या जलकुंभाची व्यवस्था करण्यात आली आहे. पुसद वन विभागात सागाचे जंगल आहे. त्यामुळे सागाची रोपे तयार करण्यासाठी ५०० बेड तयार करण्यात आलेले आहेत. शास्त्रीय व आधुनिक पद्धतीने सागाचे स्टम्पस त्याद्वारे तयार करण्यात येतात. मजुरांसाठी कुटी तयार करण्यात आली आहे. स्वच्छतेसाठी शौचालयाचीही सुविधा आहे. या नर्सरीला तत्कालीन जिल्हाधिकारी डॉ. राजेश देशमुख यांनी भेट देऊन 'सेंटर ऑफ एक्स्लन्स' अशी पावती दिली आहे. यवतमाळचे वनसंरक्षक रवींद्र वानखडे, मुख्य वनसंरक्षक अशोक मंडे आणि तत्कालीन मुख्य वनसंरक्षक प्रदीप राहुरकर यांनीही भेटी देऊन प्रशंसा केली आहे. संपर्क- अरविंद मुंढे-९४०४५८२०४४ उपवनसंरक्षक, पुसद
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.