सांगली जिल्ह्यातील बामणी (ता. खानापूर, सांगली) येथील तरुण शेतकरी तेजस लेंगरे यांनी कष्ट आणि योग्य व्यवस्थापनातून बंदिस्त शेळीपालन व्यवसाय यशस्वी केला आहे. खानापूरसारख्या दुष्काळी भागात शेतीतून फारसे काही उत्पन्न हाती लागत नाही, असे लक्षात आल्यानंतर त्यांनी शेळीपालन व्यवसायाला सुरवात केली. त्यांच्या शेडमधील शेळ्यांना वर्षभर जागेवरच मार्केट तयार झाले आहे. सन २००६ पासून त्यांचा शेळीपालन व्यवसाय यशस्वीरीत्या सुरू आहे. केवळ शेळीपालनाकडे लक्ष केंद्रित न करता त्यांनी वाया जाणारा चारा आणि लेंडीखतापासून गांडूळ खतनिर्मिती केली आहे. असा आहे गोठा
सध्या २५० आफ्रिकन बोअर शेळ्या आणि १०० बिटल शेळ्यांचे व्यवस्थापन. गोठा क्र.१ः १५० फूट लांब बाय ५० फूट रुंद गोठा क्र.२ ः १८० फूट लांब बाय ५५ फूट रुंद लोखंडी पट्ट्यांच्या साह्याने प्रत्येक गाळा बंदिस्त. चारा कुट्टी देण्यासाठी गव्हाणीची सोय. त्यामुळे चाऱ्यामध्ये बचत. प्रत्येक गाळ्यात सिमेंटच्या खांबाजवळ शेळ्यांना पाणी पिण्यासाठी लहान बादलीची व्यवस्था. पुरेसे पाणी उपलब्ध होण्यासाठी नळाची जोडणी. ५० फूट बाय ५० फूट आणि २० फूट बाय ७० फूट गांडूळ खतनिर्मितीच्या दोन शेड. शेडमध्ये व्हर्मीवॉश गोळा करणे सोपे जाण्यासाठी लोखंडी बेड तयार केले आहेत. बंदिस्त शेळीपालनातून महिन्याला १० टन गांडूळ खतनिर्मिती. रोज २० किलोच्या २० बॅगांची विक्री २० किलोची बॅग ३०० रुपये दराने विक्री. सुका चारा म्हणून तुरीचा भुसा दिला जातो. सकाळी १० ते ११, दुपारी ४ ते ५, संध्याकाळी ७ ते ८ या वेळेत ओला चारा. मोठ्या शेळ्यांना चार ते पाच किलो व लहान पिलांना दीड ते दोन किलो चारा दिला जातो. मका व गोळी पेंड मिक्‍स करून दिली जाते. प्रथिनांसाठी पावडर पाण्यातून दिली जाते. शेडमध्ये शहाबादी फरशी बसविलेली आहे. सकाळ-संध्याकाळ शेडची स्वच्छता. गव्हाणी स्वच्छ करून शिल्लक चारा बाहेर काढला जातो. गांडूळ खतासाठी वापरला जातो. पिण्याचे पाणी बदलले जाते. दहा दिवसातून एकदा शेड निर्जंतुक केली जाते. त्यामुळे आजारांचे प्रमाण कमी राहते. सुमारे तीन एकर क्षेत्रावर शेळ्यांसाठी लसूण घास, शेवरी, मका, तुती या चारा पिकांची लागवड. दर महिन्याला शेळ्यांचे वजन घेतले जाते. दिवसाला साधारण २०० ग्रॅम वजन वाढ मिळते. शेळ्यांची रोगप्रतिकारक शक्ती चांगली. लहान करडांची विशेष काळजी घेतली जाते. सकाळी गोठा साफ करताना शेळीच्या माजाची लक्षणे ओळखणे गरजेचे असते. लाळ्या खुरकत, घटसर्प त्याचबरोबर पीपीआर, एफएमडी रोग नियंत्रणासाठी शिफारशीनुसार लसीकरण. पोट फुगणे, हगवण, जीभेला काटे येणे या बाबींवर विशेष लक्ष दिले जाते. बकरी ईदसाठी मोठ्या नरांना चांगली मागणी आफ्रिकन बोअर ः मादी- १५०० रुपये किलो आफ्रिकन बोअर ः नर- १००० रुपये किलो दीड वर्षात नराचे वजन १०० किलोपर्यंत होते. सरासरी ७० हजारांपर्यंत दर मिळतो. पैदासीसाठी नर व मादीची विक्री.
संकरीकरणासाठी दरवर्षी नवीन नर खरेदी केला जातो. काही वेळा गाभण शेळीलाही शेतकऱ्यांकडून मागणी. बहुतांशी शेळी, बोकडांची विक्री जागेवरून होते. करडे, बोकडाच्या बरोबरीने शेळ्यांनाही चांगली मागणी आहे. ः तेजस लेंगरे, ९८८१२१३०००
