जनावरांतील गोचीड ताप

गोचीड कान, पंजा, उदर, बारीक व नाजूक त्वचा तसेच शेपटीच्या मागील भागांवर आढळतात. गोचीड आपली सोंड जनावराच्या त्वचा व मांसल भागामध्ये खोलवर खुपसून सायफन पद्धतीद्वारे रक्त शोषतात. एकदा चावा घेतल्यावर पोटभर रक्त शोषल्याशिवाय त्या जनावरांचे शरीर सोडत नाहीत.   जनावरांच्या अंगावर मुख्यतः कान व शेपटीच्या मागे, तोंडावर, छातीच्या भागावर तसेच कासेवर गोचीड चिकटलेले असतात. गोचीड रोज हळूहळू जनावराच्या शरीरातील रक्ताचे शोषण करत असते. त्यामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होऊन जनावर कोणत्याही आजाराला सहज बळी पडते. गोचीड विविध रोगप्रसार करणाऱ्या रक्तातील जिवाणू, विषाणू व एक पेशीय परजीवींचा देखील प्रसार करतात. त्यामुळे जनावरे एक पेशी परजीवीला बळी पडतात. त्यामुळे माणसांमध्ये व जनावरांमध्ये ताप येतो. गोचीडाच्या चाव्यामुळे येणाऱ्या तापाला ‘गोचीड ताप' असे म्हणतात. गोचिडीद्वारे थायलेरीयाओसीस, बेबेओसीस, ॲनापालज, ॲलीकओसीस या एकपेशी परोपजीवींचा प्रसार होतो. माणसामध्ये केएफडी व सीसीएचएफ या रोगांचा प्रसार गोचिडीमार्फत होतो.   गोचीडचे प्रकार हार्ड गोचीड ः

गोचीडच्या सवयी ः

हानिकारक प्रभाव ः काटेरी जखम ः चावा घेतलेल्या भागामध्ये जिवाणूंच्या प्रभावामुळे दुखापत होते. रक्त शोषण्याची सवय ः एक मादी गोचीड एका दिवसामध्ये ०.५ ते २ मिलि रक्त शोषते. त्यामुळे जनावरांमध्ये अशक्तपणा येऊन ॲनिमिया होतो. तसेच रोग प्रतिकारशक्ती जास्त प्रमाणात कमी होते. गोचीड लखवा ः

नियंत्रण

जैविक नियंत्रण ः

आनुवंशिक नियंत्रण ः काही जनावरांमध्ये गोचिडीचा प्रादुर्भाव होत नाही. या आनुवंशिक गुणधर्मामुळे त्यांच्यामध्ये गोचिडीचा प्रादुर्भाव कमी दिसून येतो. अशा प्रकारची जनावरे गोठ्यामध्ये असणे आवश्‍यक आहे. तसेच गाई व म्हशींचा गोठा वेगळा असावा. लसीकरण ः बीएम-८६ ही लस बुफिलस मायक्रील्पस या जातीच्या गोचिडीसाठी प्रभावीपणे वापरली जाते. जनावरांचे ग्रुमिंग ः यामध्ये जनावरांच्या शरीरावरील गोचीड ब्रशद्वारे काढल्या जातात. ग्रुमिंग केल्यामुळे जनावरांच्या त्वचेतील रक्ताभिसरण क्रिया सुधारते. तसेच, विविध त्वचारोग कमी होण्यास मदत होते. गोठ्याचे व्यवस्थापन ः जनावरांचा गोठा स्वच्छ व कोरडा ठेवावा. गोठा सिमेंट काँक्रीटचा असल्यास, त्यामध्ये पडलेल्या भेगा सिमेंटने भरून घ्याव्यात. कारण अशा भागांत गोचीड सहज लपून बसतात व अंडी घालतात. त्यामुळे गोठ्यातील भेगा किंवा छिद्र लिपून घ्यावीत व कीटकनाशकांची फवारणी करावी.   गोचीड ताप आलेल्या जनावरांची काळजी ः

संपर्क ः डॉ. प्रशांत पवार, ९७३०३८३१०७ क्रांतिसिंह नाना पाटील पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, शिरवळ (जि. सातारा)