Seed Production : ग्रामबीजोत्पादनातून वाढले आदिवासी भागात सोयाबीन क्षेत्र

नाशिक : जिल्ह्यातील वडेल (ता. मालेगाव) येथील कृषी विज्ञान केंद्राने कळवण या आदिवासी तालुक्यात सुधारित तंत्रज्ञानाचा (Improved Technology) वापर करून सोयाबीन पिकाची उत्पादकता (Soybean Crop Productivity) व क्षेत्र वाढविण्यात महत्त्वाची भूमिका पार पाडली आहे. एकात्मिक पीक व्यवस्थापन (Integrated Crop Management) तंत्रज्ञानाचा वापर करून ज्याठिकाणी अर्ध्या ते एक क्विंटलपर्यंत उत्पादकता असलेल्या क्षेत्रात आठ ते दहा क्विंटलपर्यंत शेतकरी उत्पादन घेत आहे. सोयाबीनचा सुधारित वाण (Soybean Verity) ‘फुले संगम’ याचा स्वत:च्या क्षेत्रावर वापरून उर्वरित बियाणे म्हणून परिसरातील शेतकऱ्यांना विक्री केले आहे. त्यामुळे जवळपास ३००० हेक्टर क्षेत्र ‘फुले संगम’ या वाणाखाली आले आहे.

गळीतवर्गीय पिकांच्या उत्पादन व क्षेत्रवाढीच्या दृष्टिकोनातून भारतीय कृषी संशोधन परिषदेअंतर्गत अटारी, पुणे संस्थेच्या माध्यमातून राष्ट्रीय अन्नसुरक्षा अभियान २०१९-२० मध्ये वडाळे हातगड (ता. कळवण) व मोहळांगी (ता. सटाणा) व २०२१-२२ यावर्षी बोरदैवत (ता. कळवण) येथे अनुक्रमे २० व १० हेक्टर इतक्या क्षेत्रावर ‘फुले संगम’ वाणाची लागवड करण्यात आली. प्रकल्पाची जबाबदारी कृषी विज्ञान केंद्राकडे होती. प्रकल्पाअंतर्गत ७५ लाभार्थी शेतकऱ्यांना गरजेच्या निविष्ठा पुरविण्यात आल्या. सहभागी शेतकऱ्यांना सोयाबीन पिकाच्या अवस्थेनुसार एकात्मिक पीक व्यवस्थापनाचे प्रशिक्षण देण्यात आले. पीकवाढीच्या काळातील निरीक्षणे नोंदविण्यात आली. तर बीजोत्पादन घेण्यासाठी मार्गदर्शन करण्यात आले.

मागील तीन वर्षामध्ये एकट्या वडाळे (हातगड) या गावामधून अंदाजे ८०० क्विंटल व बोरदैवत येथून २०० क्विंटल सोयाबीन बियाणे उत्पादित होऊन जवळपास ६० ते ७० गावांमध्ये विकण्यात आले. यामधून सर्वसाधारणपणे ३००० हेक्टर क्षेत्र ‘फुले संगम’ या वाणाखाली आल्याचे निदर्शनास आले.

प्रकल्पातील दोन वर्षाच्या तपशील

पीक...वाण...प्रकल्पात सहभागी शेतकरी..उत्पादन(क्विंटल/हेक्टर)...उत्पादन खर्च(रुपये/हेक्टर)...निव्वळ नफा(रुपये/हेक्टर)

सोयाबीन...फुले संगम...७५...१७.६८...२४,६२५...४०,९५४

(सोयाबीन पिकाचे दर संबंधित वर्षातील बाजारभावानुसार)