Banana Cultivation : शेतकरी नियोजन पीक ः केळी

केऱ्हाळे बुद्रुक, पिंप्री, मंगरूळ (ता. रावेर, जि. जळगाव) येथे अतुल मधुकर पाटील यांची भोकर व अभोळा नदीच्या लाभक्षेत्रात ५० एकर जमीन आहे. त्यापैकी साधारण २१ एकरांवर नवती केळीची (Banana Cultivation) जून, जुलै, ऑगस्ट आणि सप्टेंबर महिन्यांत टप्प्याटप्प्याने लागवड केली आहे. बेवडसाठी तूर (Tur), हळद (Turmeric) या पिकांची लागवड केली जाते.

पीक फेरपालटीवर विशेष भर दिला जातो. जमीन मध्यम, पाण्याचा निचरा करणारी आहे. या दृष्टीनेच सर्व बाबींचे काटेकोर नियोजन केले जाते. संपूर्ण लागवडीत ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब केला आहे. निर्यातक्षम केळी उत्पादन घेण्याचा त्यांच्या प्रयत्न असतो. केळी बागेचे संपूर्ण व्यवस्थापन हे जळगाव येथील अखिल भारतीय फळे (केळी) संशोधन केंद्रातील तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली केले जाते.

केळी लागवड दृष्टिक्षेपात

जून महिन्यात साडेपाच एकरांवर साडेआठ हजार झाडे, जुलैमध्ये ६ एकरांवर ९ हजार झाडे, १९ ऑगस्ट रोजी ६ एकरांवर साडेनऊ हजार आणि ५ सप्टेंबर रोजी ४ एकरांवर ७ हजार झाडांची लागवड केली आहे. लागवडीसाठी उतिसंवर्धित रोपे वापरली आहेत. लागवड साधारण ६ बाय ५ फूट आणि साडेपाच बाय ५ फूट अंतरावर गादी वाफ्यावर केली आहे. त्यात ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब केला आहे.

व्यवस्थापनातील बाबी

सध्या जून लागवडीतील झाडे सव्वाचार महिन्यांची झाली आहेत. मागील २० ते २५ दिवसांत चांगला वाफसा मिळाल्यानंतर मशागतीच्या कामांना वेग आला.

बागेतील काही झाडांवर कुकुंबर मोझॅक विषाणूजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून आला. रोगग्रस्त झाडे काढून शेताबाहेर नेऊन त्यांची शास्त्रीय पद्धतीने विल्हेवाट लावली.

मजुरांकडून बांधावरील आणि बागेतील गवत काढून बाग स्वच्छ केली.

ऑक्टोबर महिन्याच्या मध्यात पाऊस थांबल्यानंतर अचानक तापमानात वाढ झाली. तापमानाचा अंदाज घेऊन सिंचन सुरू केले. ठिबक सिंचन यंत्रणेची तपासणी केली. आवश्यकतेनुसार ठिबकच्या नळ्या, ड्रीपर, पाइपची दुरुस्ती केली. लॅटरलच्या तोट्या, प्रेशर व्हॉल्व्ह स्वच्छ केले.

काही झाडांजवळ फुटवे आले होते. हे फुटवे मुख्य पिकाच्या वाढीस अडथळा आणतात. त्यासाठी आठवड्यातून एकदा फुटवे काढण्याची कार्यवाही केली.

मागील काही दिवसांपासून थंडीत वाढ झाली आहे. या काळात करपा रोगाचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्यता असते. त्यासाठी बुरशीनाशकांची प्रतिबंधात्मक फवारणी घेतली.

प्रति १ हजार झाडांना कॅल्शिअम नायट्रेट ४ किलो, बोरॉन ५०० ग्रॅम या प्रमाणे दर १५ दिवसांनी २ वेळा दिले. तसेच युरिया ८ किलो, पोटॅश १२ किलो आणि मॅग्नेशिअम सल्फेट ३ किलो प्रमाणे प्रति १ झाडांना १६ दिवसांतून दोन वेळा ठिबकद्वारे एकत्रित दिले.

आगामी नियोजन

करपा रोगाचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी प्रतिबंधात्मक फवारण्या घेतल्या जातील.

मागील काळात कुकुंबर मोझॅक विषाणूजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव बऱ्याच झाडांवर दिसून आला. त्यासाठी शिफारशीप्रमाणे फवारण्या घेतल्या आहेत. आणि पुढील काळातही घेणार आहे. आवश्यकतेनुसार पॉवर टिलरने गादीवाफे व्यवस्थित करून मातीची भर दिली जाईल.

वेळापत्रकानुसार ठिबकद्वारे सूक्ष्म अन्नद्रव्ये आणि रासायनिक खतांच्या मात्रा दिल्या जातील.

थंडीच्या काळात बागेत सिंचनाचे काटेकोर नियोजन केले जाईल.

बागेतील फुटवे मुख्य झाडाच्या वाढीवर परिणाम करतात. त्यासाठी दर ८ दिवसांनी फुटवे काढले जातील.

- अतुल पाटील,

९८२२४५१६२१

(सायंकाळी ६ ते ९ या वेळेत संपर्क साधावा.) (शब्दांकन ः चंद्रकांत जाधव)