डॉ. सुरेश अंबेकर
या वर्षी राज्याच्या बहुतांश भागामध्ये चांगला पाऊस (Rainfall) झालेला आहे. जमिनीमध्ये ओलावा आणि सिंचनासाठी (Irrigation) पाण्याची उपलब्धता झाली आहे. अन्य कारणांसोबतच पावसामुळे अनेक ठिकाणी रब्बी हंगाम (Rabi Season) फारच पुढे गेला. त्यामुळे रब्बी हंगामामध्ये ज्वारीची लागवड (Jowar Cultivation) वेळेवर होऊ शकलेली नाही. उशिरा पेरणीमुळे ज्वारी पिकाची अपेक्षेप्रमाणे वाढ झालेली नाही. याचा अंतिम परिणाम ज्वारी उत्पादनावर (Jowar Production) होऊ शकतो. आरोग्याप्रती जागरूकता वाढत चालल्यामुळे ज्वारीची मागणी वाढत आहे. अशा स्थितीमध्ये पाण्याची उपलब्धता असल्यास उन्हाळी ज्वारीची लागवड करणे फायदेशीर ठरू शकते.
लागवडीचा कालावधी
उन्हाळी ज्वारीची पेरणी डिसेंबरमध्ये केली असता अतिथंडीमुळे उगवण होत नाही. तसेच साधारणतः फेब्रुवारी महिन्यानंतर पेरणी केल्यास पीक अधिक तापमानात फुलोऱ्यात येते. त्यात दाणे भरत नाहीत. उत्पादनात मोठी घट होते. त्यामुळे उन्हाळी ज्वारीची पेरणीची योग्य वेळ म्हणजे संक्रांत होय. १५ ते २० जानेवारीच्या दरम्यान उन्हाळी ज्वारीची पेरणी करावी.
वाणांची निवड
उन्हाळी हंगामात आपणास दाण्याबरोबरच भरपूर कडबा उत्पादन गरजेचे असते. त्यामुळे वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठात केलेल्या प्रयोगाच्या निष्कर्षानुसार शिफारशीत रब्बी सुधारीत वाणांचा वापर करावा. या वेळी पेरणीसाठी खरीप वाणांचा वापर केल्यास अपेक्षित उत्पादन मिळत नाही. विशेषतः असे वाण वातावरणानुसार मर रोगाला बळी पडू शकतात. त्यामुळे शिफारशीत रब्बी वाणांचा उन्हाळी हंगामासाठी वापर करावा.
उन्हाळी हंगामासाठी मालदांडी-३५-१ या लोकप्रिय वाणांबरोबरच परभणी मोती, परभणी ज्योती, फुले रेवती, फुले वसुधा, फुले यशोदा, तसेच अकोला क्रांती या वाणांचे बियाणे पेरणीसाठी वापरावे. बियाण्यासाठी पेरणी करणार असल्यास कृषी विद्यापीठाने विकसित केलेले शुद्ध बियाणे वापरावे. तसेच विलगीकरणाचे योग्य अंतर राहिल, याची काळजी घ्यावी.
खरीप हंगामासाठी शिफारसीत व काळ्या ज्वारीस प्रतिकारक्षम पी. वी. के. ८०१ (परभणी श्‍वेता) या वाणाचीही बियाण्यासाठी लागवड करता येते. यामुळे बियाण्यांचा आकार लहान राहत असला, तरी कणसातील एकूण बियांच्या संख्येमध्ये वाढ होते. खरीप हंगामात हे बियाणे हेक्टरी ७.५ किलो इतके पुरेसे होते. अशा बियाण्याची उगवण ९० टक्क्यांच्या वर होते.
जमिनीची निवड ः उन्हाळी ज्वारीच्या लागवडीसाठी शक्यतो मध्यम ते भारी जमिनीची निवड करावी.
बीजप्रक्रिया ः पेरणीपूर्वी बियाण्यास गंधक (३०० मेश) ४ ग्रॅम किंवा थायरम ३ ग्रॅम प्रतिकिलो बियाणे या प्रमाणात प्रक्रिया करावी. उन्हाळी ज्वारीच्या बियाण्यास थायामेथाेक्झाम (७०%) ३ ते ५ ग्रॅम प्रति किलो प्रक्रिया करावी. यामुळे खोडमाशीमुळे होणारी पोंगेमर कमी होऊन झाडाचा जोम वाढण्यास मदत होते.
ताटांची योग्य संख्या आणि रुंदी पेरणी
उन्हाळी ज्वारी ही ओलिताखालीच घेतली जात असल्यामुळे आणि ओलाव्याचा कार्यक्षम वापर होण्यासाठी दोन ओळींतील अंतर ४५ सेंटिमीटर (१८ इंच) असावे. हेक्टरी १२ किलो बियाणे वापरणे गरजेचे आहे.
रासायनिक खताचा वापर
ओलिताखालील उन्हाळी ज्वारीसाठी ८०:४०:४० नत्र स्फुरद पालाश किलो प्रति हेक्टर द्यावे. ही मात्रा मिश्र खतातून देणार असल्यास १०:२६:२६ मिश्र खत १५० किलो आणि ५० किलो युरिया पेरणीच्या वेळी आणि ५० किलो युरिया पेरणीनंतर ३० ते ४० दिवसांनी पाण्याच्या पाळीसोबत द्यावे.
पाण्याचे व्यवस्थापन
उन्हाळी ज्वारीस साधारणपणे ५ ते ७ पाण्याच्या पाळ्या देण्याची गरज असते. पीक पाणीपाळीला उत्तम प्रतिसाद देते. खालील मुख्य वाढीच्या अवस्थेत पाण्याचे नियोजन करावे.
जोमदार वाढीचा काळ (पेरणीनंतर २५ ते ३५ दिवस) पोटरीत येण्याचा काळ (पेरणीनंतर ५५ ते ६० दिवस. फुलोरा येणाच्या काळ (पेरणीनंतर ७० ते ७५ दिवस) कणसात दाणे भरण्याचा काळ (पेरणीनंतर ८५ ते ९० दिवस)
- डॉ. सुरेश अंबेकर, ७५८८५७१५७८, (निवृत्त ज्वार पैदासकार, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)
Read the latest agriculture news in Marathi and watch Agriculture videos on Agrowon. Get the latest updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Agriculture Jugad, and Farmer Success Stories.
ताज्या घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम आणि टेलिग्रामवर आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.
