जनावरांना द्या संतुलित आहार

जनावरांचे वजन, वय, उत्पादन क्षमता, विविध शारीरिक क्रियेसाठी आवश्यक असणारे सर्व अन्नघटकांना योग्य प्रमाणात एकत्र मिसळणे यास संतुलित आहार असे म्हणतात.
Give the animals a balanced diet
Give the animals a balanced diet

जनावरांचे वजन, वय, उत्पादन क्षमता, विविध शारीरिक क्रियेसाठी आवश्यक असणारे सर्व अन्नघटकांना योग्य प्रमाणात एकत्र मिसळणे यास संतुलित आहार असे म्हणतात.    प्रत्येक जनावराला त्याच्या शारीरिक स्थितीनुसार आहार देणे आवश्‍यक असते. आहारामध्ये वैरण, हिरवा चारा, खनिज पदार्थ, जीवनसत्वे, पाणी यांचा समावेश असावा. पावसाळी दिवसांमध्ये मुख्यतः हिरवा चारा जनावरांना जास्त प्रमाणात दिला जातो. परंतु जनावरांना हिरवा आणि वाळलेला चारा योग्य प्रमाणात देणे गरजेचे आहे. देशी गाईंना २ ते २.५ टक्के तर म्हशींना व संकरित गाईंना त्यांच्या वजनाच्या २.५ ते ३ टक्के शुष्क पदार्थाची गरज असते.  जनावरांचे वजन, वय, उत्पादन क्षमता, विविध शारीरिक क्रियेसाठी आवश्यक असणारे सर्व अन्नघटकांना योग्य प्रमाणात एकत्र मिसळणे यास संतुलित आहार असे म्हणतात.    आहारात विविध प्रकारच्या खाद्यपदार्थांचे मिश्रण असणे आवश्यक आहे.  जनावरांच्या आहार प्रमाणात व घटकांत अचानक बदल करू नये. संतुलित आहार 

  • प्रत्येक जनावराला रोज वाळलेला चारा, हिरवा चारा (एकदल अथवा द्विदल), पशुखाद्य व क्षारमिश्रण द्यावे.
  • वाळलेला चारा, हिरवा चारा कुट्टी करूनच द्यावा.
  • आहार शुष्क तत्त्वाच्या आधारावर द्यावा. १०० किलोस २.५ ते ३.० किलो या प्रमाणात शुष्क पदार्थ द्यावेत.
  • पशुआहारात २/३ भाग वैरण आणि १/३ भाग पशुखाद्य असावे.
  • एकदल वर्गातील हिरवा चारा (मका, कडवळ, ओट, बाजरा, नेपियर इ.)  यामध्ये पिष्टमय पदार्थाचे प्रमाण जास्त असते.
  • द्विदल वर्गातील चारा (लुसर्न, बरसीम, सुबाभूळ, चवळी, शेवरी)  यामध्ये प्रथिनांचे प्रमाण जास्त असते.
  • वाळलेली वैरण (कडबा, सरमाड, पेंढा, वाळलेले गवत, बगॅस, गव्हाचे काड, उसाचे वाढे) यामध्ये एकूण पचनीय पदार्थ यांचे प्रमाण अतिशय कमी असते.
  • पशुखाद्यामध्ये १८ ते २० % प्रथिने व ६५ ते ७५ % ऊर्जा असते.
  • जनावरांच्या आहारात सुकी वैरण, हिरवा चारा व पशुखाद्य यांचे प्रमाण शास्त्रियदृष्ट्या ठरवावे.
  • जनावरांच्या शरीराची खनिजांची गरज भागविण्यासाठी चिलेटेड खनिज मिश्रण देणे गरजेचे आहे.
  • हिरवा चारा फुलोऱ्यात असताना द्यावा. हिरवा चारा मुबलक प्रमाणात असल्यास पशुखाद्यावर ील ३० टक्के खर्च कमी करता येतो.
  •  संतुलित आहारासोबत पिण्यासाठी मुबलक स्वच्छ पाण्याची उपलब्धता करावी.
  • पिण्यासाठीचे पाणी वास रहित, रंगहीन असावे. त्यात कोणतेही अपायकारक क्षार नसावेत.
  • साधारणपणे जनावरांना पिण्यासाठी दररोज ८० ते १०० लिटर पाणी द्यावे.
  • संकरित गाईसाठी आहार  खालील मात्रा ही साधारणपणे ५०० किलो शारीरिक वजन आणि १५ लिटर दूध देण्याऱ्या गाईसाठी आहे.

  • हिरवा चारा एकदल (२१ किलो) : मका, ज्वारी, बाजरी, ओट, नेपियर इ.
  • द्विदल चारा (९ किलो) :   लुसर्न, बरसीम, चवळी, वाटाणा, वाल, गिनी गवत, पॅरा गवत, सुदान गवत, दशरथ गवत, अंजन गवत, स्टायलो गवत इ.
  • वाळलेला चारा (५ ते ६ किलो) :  ज्वारीचा कडबा, मका, बाजरी सरमाड, गव्हाचा तूस, भाताचा पेंढा, वाळलेले गवत, सोयाबीन व तुरीचे काड, उडदाचा पाला, मुगाचा पाला इत्यादी.
  • पशुखाद्य :  शरीर पोषणासाठी १ ते १.५ किलो आणि प्रतिलिटर दूध उत्पादनास ४०० ग्रॅम (एकूण ६.५ किलो)
  • चिलेटेड खनिज मिश्रण : ५० ग्रॅम प्रतिदिन.
  • संतुलित पशुखाद्य बनविण्याचे तंत्र : प्रमाण १०० किलोसाठी) दुग्धोत्पादनामध्ये जादा खर्च हा पशुआहारावर होतो. पशुखाद्यामध्ये मका, ज्वारी, बाजरी, डाळींच्या चुणी तसेच सरकी पेंड, सोयाबीन पेंड, भुईमूग पेंड, गव्हाचा किंवा तांदळाचा कोंडा यांचा योग्य प्रमाणात वापर करून पशुखाद्य तयार करता येते. मका भरडा.......३५ किलो शेंगदाणा पेंड.....२८ किलो टरफले/भुसा(गहू,हरभरा,डाळी,भात).....३४ किलो खनिज मिश्रण.....२ किलो मीठ.....१ किलो हिरव्या चाऱ्याचे महत्त्व 

  • चारा चवदार असल्यामुळे जनावरे आवडीने खातात.
  • द्विदल चाऱ्यामधून खनिजे व प्रथिनांचा पुरवठा होतो.
  •  जनावरांच्या शरीरात जीवनसत्त्व ‘अ ’(कॅरोटीन) पुरवठा होऊन रातांधळेपणा टाळण्यास मदत होते. त्वचा सतेज व उत्तम राहते.
  • जनावरांच्या आहारात हिरव्या चाऱ्यासोबतच वाळलेला चारा समावेश करणे आवश्यक आहे. ज्यामुळे त्यांना लागणाऱ्या पोषक घटकांची कमतरता भरून निघते.
  • - डॉ. सागर जाधव, ९००४३६१७८४ (पशूपोषण शास्त्र विभाग, बारामती ॲग्रो लिमिटेड,बारामती,जि.पुणे)

    Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

    ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

    Related Stories

    No stories found.
    Agrowon
    agrowon.esakal.com