शेळ्या-मेंढ्यांमधील थायलेरिओसिस

रोगग्रस्त जनावरांना गोचीड रक्त शोषण्यासाठी चावतात तेव्हा थायलेरिया या रक्तआदिजीवीच्या जीवन चक्रातील विकसित झालेले विशिष्ट टप्प्यातील जंतू अशा गोचिडांच्या शरीरात प्रवेश करतात. असे बाधित गोचीड निरोगी शेळ्या-मेंढ्यांना चावल्यामुळे मुख्यत्वेकरून या रोगाचा संसर्ग आणि प्रसार होतो. थायलेरिओसिस (गोचीड ताप) हा आजार संकरित गायी व म्हशींमध्ये आहे. गेल्या काही वर्षांमध्ये पशुवैद्यकीय प्रयोगशाळांमध्ये झालेल्या सुधारणा व पशुवैद्यकांमध्ये प्रयोगशालेय रोगनिदानाबाबत झालेल्या जागरूकतेमुळे आजारी शेळ्या- मेंढ्यांचे रक्त तपाणीकरिता प्रयोगशाळेत येण्याचे प्रमाण वाढलेले आहे. २०१९ मध्ये सर्वांत प्रथम सातारा जिल्ह्यात मेंढ्यांमध्ये याचे निश्‍चित निदान झाले आहे. या आजाराबाबत योग्य निदान न झाल्यास आणि योग्य औषधोपचार न झाल्यास मोठ्या प्रमाणात मरतुक होते. या आजाराच्या उपचारासाठीची औषधेही महाग असल्याने त्याचा प्रतिबंधासाठी विशेष प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. कारणे  मेंढ्यामध्ये हा रोग मुख्यत्वेकरून थायलेरिया लेस्टोकार्डी या रक्तआदिजीवीमुळे होतो. थायलेरिया उलेबर्गी आणि थायलेरिया लुवेंशुनीमुळेही हा आजार होऊ शकतो. संसर्ग आणि प्रसार   रोगग्रस्त जनावरांना गोचीड रक्त शोषण्यासाठी चावतात तेव्हा थायलेरिया या रक्तआदिजीवीच्या जीवन चक्रातील विकसित झालेले विशिष्ट टप्प्यातील जंतू अशा गोचिडांच्या शरीरात प्रवेश करतात. असे बाधित गोचीड निरोगी शेळ्या-मेंढ्यांना चावल्यामुळे मुख्यत्वेकरून या रोगाचा संसर्ग आणि प्रसार होतो. लक्षणे  गोचीड चावल्यानंतर साधारण ९ ते १५ दिवसांनंतर आजाराची लक्षणे दिसण्यास सुरूवात होते.

निदान 

प्रतिबंध आणि उपचार 

- डॉ. विठ्ठल धायगुडे, ९०८२२९२३४१ (क्रांतिसिंह नाना पाटील पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, शिरवळ, जि. सातारा)