ट्रॅक्टरचलित बहुपीक टोकण यंत्र

टोकण यंत्राद्वारे पेरणी केल्यास रोपांची संख्या आणि अंतर योग्य राखता येते. टोकण पद्धतीने बियाणे लागवड करताना मजुरांच्या मदतीने एकसमान अंतरावर लहान छिद्रे पाडून त्यात बियाणे खोचले जाते. शेतातून अधिक आणि शाश्‍वत उत्पादन मिळविण्यासाठी शेतीकामे योग्यवेळी करणे आवश्‍यक असते. हवामान बदल, पावसाचे असमान वितरण इत्यादी कारणांमुळे काही वेळा दुबार पेरणी करावी लागते. परिणामी, उत्पादन खर्चात वाढ होते. त्यासाठी श्रम आणि वेळेची बचत करणारी विकसित यंत्रे शेतीकामांमध्ये वापरणे सोयीचे ठरते. सुधारित यंत्राच्या वापरामुळे निविष्ठांचा योग्य प्रमाणात आणि आवश्‍यक तितकाच वापर करता येतो. बियाणे पेरणी योग्य अंतरावर केल्यामुळे खत आणि पाणी व्यवस्थापन करणे सोयीचे होते. हेक्टरी रोपांची संख्या योग्य राखली जाते. त्यामुळे रोपांची दाटी होत नाही आणि पुरेसा सूर्यप्रकाश रोपांना मिळतो. तसेच विरळणी आणि पुनर्लागवड करण्याची गरज भासत नाही. शिवाय यंत्राद्वारे आंतरमशागत, खते देणे इत्यादी कामे जलद गतीने करता येतात. हस्तचलित टोकण यंत्र  शेतीमध्ये यांत्रिकीकरण येण्याआधी पेरणीसाठी बैलचलित पाभरीचा वापर केला जायचा. पाभरीच्या साह्याने पेरणी करताना दोन ओळींतील आणि रोपांतील अंतर समान राखणे शक्य होत नाही. त्यामुळे काही वेळा विरळणी आणि पुनर्लागवडीची कामे करावी लागतात.

ट्रॅक्टरचलित फुले बहुपीक टोकण यंत्र  आपल्याकडे शेतीकामांसाठी १२ ते २५ अश्‍वशक्तीच्या ट्रॅक्टरचा वापर मोठ्या प्रमाणात होतो. या ट्रॅक्टरच्या साह्याने ऊस तसेच फळबागांमध्ये आंतरमशागतीची तसेच पेरणीची कामे केली जातात. या कामांमध्ये सुसंगता येण्यासाठी महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने ‘फुले बहुपीक टोकण यंत्र’ विकसित केले आहे. वैशिष्ट्ये 

- डॉ. सचिन नलावडे, ९४२२३८२०४९ (डॉ. अण्णासाहेब शिंदे कृषी अभियांत्रिकी व तंत्रज्ञान महाविद्यालय, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी)