रवंथ (Rumination) करणाऱ्या जनावरांनी चर्वण केलेले खाद्य कोटी पोटात (Rumen) एका ठिकाणी जमा होऊन त्याचा गोळा तयार होतो. यात मुख्यत्वे न पचलेले घटक असतात, ज्यांच रवंथ प्रक्रियेमध्ये पुन्हा चर्वण केले जात. कोटीपोटाच्या भित्तीकेमधून विविध घटक शोषले जातात, तसेच या सूक्ष्मजीवाणूद्वारे प्रथिने, कर्बोदके यांचे साध्या प्रकारात रुपांतर केले जाते. कोटी पोटाचा सामू कमी बिघडल्यास पोटफुगी होऊ शकते.
सुरुवातीला पाहुयात पोटफुगीची कारणे काय आहेत –
पोट्फुगीचे दोन प्रकार येतात. प्राथमिक अवस्थेतील पोटफुगी आहारातील बदलामुळे होत असते. यात सहज पचणाऱ्या प्रथिनांचा अधिक प्रमाणातील समावेश तसेच सुक्याचाऱ्याचे कमी प्रमाण, आहारातील अचानक बदल यांचा समावेश होतो. द्वितीय अवस्थेतील पोटफुगी वायु शरीराबाहेर न टाकल्यामुळे होत असतो. अन्ननलिकेत काही फसून राहिल्याने, खाद्याचे कमी प्रमाणात सेवन केल्याने दिसून येते.
हिवाळा हा जनावरांच्या प्रजाजनासाठी अनुकूल मानला जातो. दुधाळ गाभण जनावरे व्यायल्यानंतर त्यांच्या शरीराची झालेली झीज भरून काढण्यासाठी मिळेल तो चारा खातात... अशा चाऱ्यातून त्यांच्या शरीरात घातक गोष्टी जात असतात. बऱ्याचदा पशुपालक जनावरांना चारा व्यवस्थित खाता यावा यासाठी चारा कटर किंवा मशीनच्या सहाय्याने बारीक करतात. अशावेळी चाऱ्यातून लहान वायर, तारा यांचे तुकडे जनावरांच्या पोटात जाण्याची शक्यता असते. जनावरांच्या शरीरात क्षार, खनिजांची कमतरता असल्यास लहान वासरे माती खातात किंवा गोठ्यातील भिंती चाटतात. हिरवा चारा जनावरांनी अति प्रमाणात खाल्ल्यास त्याचे व्यवस्थित पचन न झाल्याने पोटात वायू निर्माण होऊन पोट फुगते. जनावरांनी द्विदल वनस्पतींचे अति प्रमाणात सेवन केल्याने आणि कोवळी, फुले येण्याच्या अगोदर अपरिपक्व अवस्थेतील वनस्पती खाल्ल्याने तसेच पोटातील द्रवाचा सामू कमी झाल्याने जनावरांना पोटफुगी होत असते. जनावरांचे डावीकडील पोट फुगलेले दिसून येते. अशा ठिकाणी हाताने मारल्यास विशिष्ट प्रकारचा आवाज घुमतो. श्वास घेण्यास त्रास होतो. परिणामी जनावर मान वर करून श्वास घेण्यास सुरुवात करते. कोटीपोटाची हालचाल कमी होते. सुरुवातीला जनावर चारा खाणे पूर्णपणे बंद करते. जनावराला उठण्या बसण्यासाठी त्रास होतो. पोटफुगीने त्रस्त असलेले जनावर सारखे ओरडत असते. पोटदुखी होते, जनावर वारंवार लघवी आणि शेण टाकते. जनावर दात खाते, पाठ ताणून उभे राहते. फुफ्फुसाला इजा झालेली असल्यास श्वास घेण्यास त्रास होतो. आहारामध्ये सहज पचणाऱ्या कर्बोदकांचा (carbohydrates) जास्त समावेश केल्यास कोटीपोटातील विशिष्ट जीवाणूंची (bacteria) संख्या वाढू लागते. या जीवाणूंनी स्त्रावलेले द्रव हे न विरघळणारे असते. प्रथिनयुक्त (protein) चाऱ्याचे अधिक प्रमाण आणि वायु अधिक प्रमाणात तयार झाल्याने छातीच्या पडद्यावर दबाव येतो. परिणामी श्वास घेण्यास त्रास होतो. आक्सिजन ची कमतरता भासू लागते.
चारा खाताना पोटात गेलेली वस्तू धारधार असल्यास रवंथ करताना पोटाच्या हालचालीमुळे पोट किंवा छातीतील पडदयाला छेद जाऊन हृदयाला इजा होवून जनावरांचा मृत्यु होऊ शकतो. लहान मातीचे खडे, वाळू पोटाच्या खालच्या भागात जाऊन बसतात परिणामी जनावरांची रवंथ करण्याच्या क्रियेवर परिणाम होऊन जनावरांची उत्पादनक्षमता कमी होते. पोटफुगी होऊ नये म्हणून घ्यावयाची काळजी
पोटफुगी झाल्यानंतर लगेचच त्यांना दिले जाणारे खाद्य आणि पाणी थांबविले पाहिजे. आहारातील अधिकच्या प्रथिनयुक्त चाऱ्याचा समावेश टाळावा. भरडलेल्या धान्याचा कमी प्रमाणात वापर करावा. आहारात तंतुमय पदार्थांचा योग्य प्रमाणात वापर करावा, यामुळे जनावरांना चयापचय क्रियेत मदत होते. पहाटेच्या किंवा सायंकाळच्या वेळी चरायला सोडू नये. आहारात बदल करताना तो टप्याटप्याने करावा. पोटफुगी झाल्याचे निदर्शनास आल्यानंतर जनावरांना उंच भागावर उभे करावे. तोंडाकडील भाग वरच्या दिशेने ठेवावा. यामुळे वायु बाहेर पडण्यास मदत होईल. आहारात सुक्या चाऱ्याचा समावेश करावा. जनावराला आवश्यक व्यायाम द्यावा. पावसाळ्यात गरजेपुरता हिरवा चारा द्यावा. नित्कृष्ट दर्जाचा खराब झालेला चारा जनावरांना देणे टाळावे. 
