आजीच्या प्रेरणेतून सुभद्रा ब्रॅण्ड सेंद्रिय हळदनिर्मिती

घोसपुरी (ता. जि. नगर) येथील प्रवीण झरेकर यांनी आजीने सुरू केलेल्या हळदीच्या शेतीचा वारसा पुढे सुरू ठेवत सेंद्रिय पद्धतीने उत्पादन घेण्यास सुरुवात केली आहे. आजीच्याच नावाने म्हणजे सुभद्रा ब्रॅंडने हळद पावडरीची निर्मिती करून अल्पावधीत सुमारे दीड हजाराहून अधिक ग्राहकांची बाजारपेठही त्यांनी मिळवली आहे.   नगर जिल्ह्यातील बहुतांश भाग दुष्काळी आहे. या भागांमध्ये पारंपरिक आणि फळपिके घेण्यावर शेतकऱ्यांचा भर असतो. नगर तालुक्यातील घोसपुरी येथेल झरेकर कुटुंब राहते. जिल्हा परिषदेच्या शाळेत मुख्याध्यापक पदावरून सेवानिवृत्त झालेल्या कुटुंबातील बाबासाहेब यांना संजय आणि राजेंद्र ही दोन मुले आहेत. राजेंद्र शिक्षक असून संजय पूर्णवेळ शेती करतात. त्यांचा मुलगा प्रवीण कृषी पदवीधर झाला असून, त्यानेही पूर्णवेळ शेतीलाच प्राधान्य दिले आहे. कुटुंबाची एकत्रित ४० एकर जमीन असून ऊस, डाळिंब, कांदा, गहू आदी पिके घेतात. कायम दुष्काळी संघर्ष असलेल्या या भागात प्रवीण यांनी हळदीचे पीक रुजवले आहे. महात्मा फुले कृषी विद्यापीठात (राहुरी) येथे फळप्रक्रियेचे तीन महिन्यांचे प्रशिक्षण घेतले आहे. आजीची प्रेरणा सुभद्राबाई व बाबासाहेब (प्रवीण यांचे आजी-आजोबा) दहा वर्षांपूर्वी पर्यटनाला गेले असता हळदीचे गावरान बेणे घेऊन आले. तेव्हापासून अर्धा ते एक गुंठ्यात घराशेजारी त्याचे उत्पादन घेत.केवळ शेणखतावरच हे पीक चांगले यायचे. प्रवीण यांनी ही बाब हेरली. आजीची प्रेरणा घेत हळदीची व्यावसायिक शेती करण्याचा निर्णय घेतला. घरच्या हळदीपासूनच बेणे तयार करून तीन वर्षांपूर्वी अर्ध्या एकरात लागवड केली. पावडर निर्मिती हळदीची पावडर तयार करून अधिक उत्पन्न मिळवण्याच्या उद्देश ने दळणयंत्र व पॅकिंग यंत्र खरेदी केले. ‘सोशल मीडिया’ची मदत घेत ग्राहक तयार केले. जवळपास सर्व हळद विकली गेली. पुढील वर्षी एक एकर तर तिसऱ्या वर्षी (यंदा) दोन एकरांत हळद घेतली. एकरी २० ते २३ क्विंटल उत्पादन निघते. प्रति किलो हळकुंडापासून सुमारे ९०० ग्रॅम तर एकूण २० क्विंटलपर्यंत पावडर होते. संपूर्ण शेतीत वडील, काका यांच्यासह आई अलका, काकू विजया, बहीण प्रतीक्षा, प्रियांका यांचीही मोठी मदत मिळते. हळद विक्रीचे प्रयत्न प्रवीण यांनी स्वतः ग्राहक शोध सुरू केला. सेंद्रिय पावडर तसेच दर्जा आणि विश्‍वासार्हतेने ग्राहकांत भर पडत गेली. एकमेकांच्या मदतीने व मौखिक प्रसिद्धीतून मागणी वाढू लागली. रायगड जिल्ह्यातील तत्कालीन कृषी अधिकारी क्रांती चौधरी यांनी ‘सोशल मीडिया’च्या माध्यमातून राज्यभर शेतकऱ्यांचे जाळे निर्माण करून त्यांच्या मालाला बाजारपेठ उपलब्ध करून देण्याचा प्रयत्न केला आहे. ग्राहकही त्यात जोडले आहेत. प्रवीण यांची एक वर्षापूर्वी नगर येथे कार्यक्रमात चौधरी यांच्यासोबत भेट झाली. त्यानंतर तेही या ‘नेटवर्क’मध्ये जोडले गेले. सुमारे दोन हजारांपर्यंत जोडले ग्राहक आतापर्यंत दीड हजार ते दोन हजारांपर्यंत ग्राहक जोडल्याचे प्रवीण सांगतात. सध्या २५० रुपये प्रति किलो दराने मुंबई, पुणे, नगरसह सेंद्रिय हळद पावडरीची विक्री होत आहे. कुरिअर वा अन्य सुविधेतून पुरवठा होतो. घोसपुरी परिसरातील बहुसंख्य ग्राहकही थेट घरून खरेदी करतात. हळदीच्या शेतीत आजीची प्रेरणा मिळाल्याने तिच्याच नावाचा म्हणजे ‘सुभद्रा’ ब्रॅण्ड विकसित केला आहे. आता आवळा कॅण्डी, मिरची पावडर, धना पावडर यांचीही मागणी होत असल्याने त्यांचीही विक्री करण्याचा मानस आहे. त्यासाठी मिरचीची लागवड करण्याचा विचार आहे. सेंद्रिय पद्धतीने उत्पादन (ठळक बाबी)

दुष्काळाचा फटका झरेकर कुटुंबाने सहा वर्षे दुग्ध व्यवसायही केला. सुमारे ५५ गायी व पाचशे लिटरपेक्षा अधिक दूध संकलन व्हायचे. मात्र २०१५ मध्ये दुष्काळाचा मोठा फटका बसला. पशुखाद्याचे वाढते दर आणि दुधाचे पडलेले दर यात आर्थिक ताळमेळ न बसल्याने व्यवसाय बंद करावा लागला. मात्र खचून न जाता कुटुंबाने अन्य पिकांसह हळद व त्याचे मूल्यवर्धन करून आर्थिक सक्षमता प्राप्त केली आहे.   संपर्क-  प्रवीण झरेकर, ७२७६६४६२६३