देशातील एकूण दूध उत्पादनात म्हशींच्या दुधाचा वाटा ५५ टक्के

भारत दूध उत्पादनात प्रथम (first) क्रमांकावर आहे. उत्पादित एकूण दुध (milk)  उत्पादनापैकी म्हशीपासून (buffalo) मिळणाऱ्या दुधाचे प्रमाण ५० टक्क्याहून अधिक जवळपास ५५ % आहे. मांस, दूध आणि शेतीकाम (draft) अशा तिन्ही कामांसाठी ‘काळं सोनं’ म्हणून भारतीय म्हशींना संबोधले जाते. दुग्धजन्य पदार्थ तयार करण्यासाठी म्हशीच्या दुधाचा वापर जास्त प्रमाणात केला जातो. त्यामुळे म्हशीपासून मिळणाऱ्या दुधाला मूल्यवर्धनाला जास्त वाव आहे.

हेही पाहा-  पंढरपुरी म्हैस कशी ओळखावी?

म्हशींच्या त्वचेचा रंग काळा, खुरे जाड असतात. म्हशीच्या शरीराची कातडी जाड असल्याने त्या पाण्यात,डबक्यात बसतात. म्हशी उष्णतेचा त्रास जास्त सहन करू शकत नाही.

हेही वाचा - निवड जातिवंत दुधाळ म्हशींची...

म्हशींचेगुणसूत्रांवरून दोन प्रकार पडतात. गुणसूत्रांची (chromosome) संख्या २n= ५० असेल तर त्यांना पाणथळ म्हशी म्हणतात. या म्हशींचा वापर दूध उत्पादनासाठी केला जातो. ज्या म्हशींच्या गुणसुत्राची संख्या २n= ४८ असते त्या दलदलीत जाऊन बसतात. या म्हशी मांस, वाहतूक व शेतीकामासाठी वापरल्या जातात.

हेही वाचा- म्हशीचे प्रमुख आजार, प्रतिबंधात्मक लसीकरण

म्हैसपालन व्यवसाय करताना जातिवंत म्हशींची निवड केली पाहिजे. म्हशींना योग्य प्रकारचा संतुलित आणि पोषक आहार दिला पाहिजे. म्हशींसाठी गोठ्याची रचना करताना ती आरामदायक अशी असावी. रोग नियंत्रणासाठी वर्षातून दोन वेळा लसीकरण केले पाहिजे.